Wat is en hoe werkt een warmtepomp?

Een warmtepomp onttrekt warmte uit de omgeving en geeft die af in je woning met behulp van een warme bron via een warmtewisselaar of warmteafgiftesysteem (vloer- of wandverwarming, radiatoren, ventiloconvectoren). Zo verwarm je tot 40 % energiezuiniger dan met een klassieke verwarming op aardgas of stookolie. Bovendien kan je met een warmtepomp ook sanitair water opwarmen. Dit is zelfs aangewezen als je de installatie optimaal wil laten renderen.

Warmtepomp: werking

De overdracht van warmte tussen de koude en de warme bron gebeurt via koelvloeistof in een gesloten circuit. Het bijzondere aan deze vloeistof is dat ze al bij lage temperaturen haar kookpunt bereikt en verdampt.

De meeste warmtepompen maken gebruik van de compressietechniek. Daarbij perst een compressor de damp van de koelvloeistof samen totdat deze een hogere temperatuur heeft dan de warme bron. Via een condensor geeft de koelvloeistof haar warmte vervolgens af aan de verwarming in huis (de lucht bij luchtverwarming of het water van het verwarmingscircuit). Het circuit van de warmtepomp bevat een ontspanningsventiel. Dit verlaagt de druk zodat de koelvloeistof weer vloeibaar wordt en het proces opnieuw begint.

Drie soorten warmtepompen

We onderscheiden verschillende soorten warmtepompen:

1. Lucht-luchtwarmtepompen: deze aerothermische warmtepompen halen warmte uit de buitenlucht en geven deze rechtstreeks af aan de binnenlucht in huis.
2. Lucht-waterwarmtepompen:  onttrekken eveneens warmte uit de buitenlucht, maar geven deze aan het warmwatercircuit van de vloer- of wandverwarming, de radiatoren of ventiloconvectoren.
3. Bodem-water- en water-waterwarmtepompen: deze geothermische warmtepompen halen warmte uit de bodem, het grondwater of het oppervlaktewater en geven die warmte af aan het circuit van de verwarming.

Warmtepomp installeren en onderhouden

Het installaren van de technische installatie niet meer tijd in beslag dan voor een klassieke gas- of stookolieketel. Daarbij moet je de aanleg van het captatienet tellen als je kiest voor een geothermische warmtepomp: bij een verticaal captatienet zijn putboringen vereist en de aanleg van een horizontaal captatienet neemt meer tijd in beslag.

Vergeet niet het koelcircuit van de warmtepompinstallatie elk jaar te laten controleren door een gecertificeerde koeltechnieker. Heb je een lucht-lucht- of lucht-waterwarmtepomp? Reinig dan één à twee keer per jaar de buitenunit door stof en bladeren te verwijderen. 

Tip: Lees hier waarop je moet letten.

Waarom is een warmtepomp zo energiezuinig?

Het energieverbruik is laag omdat er enkel elektrische stroom nodig is om de compressor aan te drijven. De overige energie komt van de aanwezige warmte uit de omgeving. In vergelijking met een klassieke aardgas- of stookolieverwarming, verbruikt een warmtepomp tot 40 % minder.

Het theoretische rendement van een warmtepomp wordt aangeduid met de COP (prestatiecoëfficiënt). Dit is de verhouding tussen de hoeveelheid afgegeven warmte tegenover de hoeveelheid verbruikte energie. Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp. Een COP van minstens 4 is ideaal. Dat betekent dat de warmtepomp voor 1 kWh elektriciteit 4 kWh warmte produceert.

Temperatuurschommelingen doorheen het jaar hebben een invloed op de prestaties van de warmtepomp. Daarom volstaat het niet om alleen te kijken naar de COP en kijk je beter ook naar de seizoensprestatiefactor of SPF om de prestaties over een heel jaar in te schatten. De SPF of Seasonal Performance Factor wordt bepaald op basis van Europese normen en is handig om verschillende warmtepompen met elkaar te vergelijken.

De werkelijke prestaties van de warmtepomp vallen in de praktijk lager uit dan wat de fabrikanten opgeven, afhankelijk van de warmteverliezen, het type warmtepomp en de kwaliteit van de installatie.

Kan ik ook water verwarmen met een warmtepomp?

Dat kan en is zelfs aangewezen als je het maximum uit je warmtepomp wil halen. Daarvoor wordt een buffervat aan de warmtepomp gekoppeld. Is de woning op temperatuur, dan kan de warmtepomp toch blijven draaien en instaan voor (een deel van) de waterverwarming.

Hou hier rekening mee bij het bereken van het vermogen van je warmtepomp. Er zijn ook warmtepompen waarmee je alleen maar het sanitair water kan opwarmen. In dat geval spreken we van warmtepompboilers. Deze bestaan uit een opslagvat met een geïntegreerde lucht/waterwarmtepomp.

Dekt een warmtepomp mijn volledige warmtebehoefte?

Het vermogen van de warmtepomp moet afgestemd worden op de warmtebehoefte van je woning. Dat is niet evident, aangezien de opbrengst het hoogst is (vooral bij lucht/lucht- en lucht/waterwarmtepompen) op het moment dat de warmtevraag het laagst is en vice versa.

Toch mag je warmtepomp niet ‘overdimensioneren’. Dat zorgt in de tussenseizoenen voor te korte werkingstijden en bijgevolg een snelle slijtage. Ook een ‘ondergedimensioneerde’ warmtepomp is een slechte zaak, omdat je dan in verhouding te veel moet bijverwarmen. Om het hele jaar te genieten van een comfortabel binnenklimaat én tegelijkertijd de warmtepomp niet te overdimensioneren, is bijverwarming soms noodzakelijk.

De warmtepomp kan op verschillende manieren werken:

1. Monovalent: hierbij dekt de warmtepomp de volledige warmtebehoefte.
2. Mono-energetisch: hier dekt de warmtepomp het grootste deel van de warmtevraag. Maar als de buitentemperatuur onder een bepaald punt zakt, treedt een elektrische bijverwarming in werking.
3. Hybride: in dit geval werkt de warmtepomp samen met een cv-ketel. Er zijn twee mogelijkheden: ofwel krijgt de warmtepomp onder een bepaalde temperatuur hulp van de cv-ketel, ofwel wordt de warmtepomp uitgeschakeld en neemt de ketel het helemaal over.