Ventilatie: welk ventilatiesysteem kiezen, hoe onderhouden en wat bepaalt de prijs?

Een goede ventilatie is essentieel voor elke woning. Of je nu een nieuw huis bouwt, een huis koopt of aan het renoveren gaat. Maar waarom is ventilatie zo belangrijk? Welke ventilatiesystemen zijn er en welk systeem kies je het best? Hoe onderhoud je een ventilatiesysteem en wat bepaalt de prijs? Aan de hand van heldere vragen, geven we je alle informatie over ventilatie. 

Waarom is ventilatie zo belangrijk?

Ventilatie is een belangrijke pijler geworden door de strengere EPB-eisen. De ‘B’ van EPB staat niet voor niets voor ‘binnenklimaat’. Maar hoe zorg je voor een gezond en aangenaam binnenklimaat als we de kans op natuurlijke ventilatie (lees: door kieren en naden) net zoveel mogelijk willen vermijden? Want een huis waarbij lucht ‘ontsnapt’, is een huis dat niet goed geïsoleerd is. Isolatie en ventilatie gaan dus hand in hand. Daarom is het belangrijk om te zorgen voor een goede ventilatie van je woning. Ventilatie is essentieel voor een gezond binnenklimaat, voor je gezondheid en is bovendien wettelijk verplicht.

Wat is het verschil tussen ventileren en verluchten?

Ventileren is het voortdurend verversen van de binnenlucht. Ventilatie zorgt ervoor dat vervuilde binnenlucht naar buiten gaat en verse buitenlucht naar binnen komt. Verluchten is een intensieve vorm van ventilatie waarbij je een korte periode de ramen of een buitendeur openzet. Verluchten gebeurt tijdelijk en is daardoor eerder een aanvulling op ventileren.

Welke ventilatiesystemen zijn er?

Er zijn in principe vier ventilatiesystemen: ventilatiesysteem A, B, C/C+ en D/D+. In de praktijk zijn er eigenlijk maar drie ventilatiesystemen die toegepast worden. Ventilatiesysteem B zie je  amper in woningen. Het verschil tussen de systemen zit hem in de manier waarop er lucht wordt aangevoerd en afgevoerd.

• Ventilatiesysteem A
  Bij ventilatiesysteem A wordt de lucht op een natuurlijke manier aan- en afgevoerd.
• Ventilatiesysteem B
  Bij ventilatiesysteem B wordt verse lucht op een mechanische manier aangevoerd, met behulp van ventilatoren, en op een natuurlijke manier afgevoerd.
• Ventilatiesysteem C/C+
  Bij ventilatiesysteem C is er een natuurlijke aanvoer van lucht. De afvoer gebeurt mechanisch via afvoeropeningen. Verloopt de mechanische luchtafvoer  vraaggestuurd via zelfregulerende roosters, dan spreekt men van ventilatiesysteem C+.
• Ventilatiesysteem D/D+
  Bij ventilatiesysteem D gebeurt zowel de aanvoer als de afvoer op een mechanische manier. Bij dit systeem is het mogelijk om de warmte uit de afgevoerde lucht te recupereren met een warmtewisselaar. Die warmte wordt dan gebruikt om de vers aangevoerde lucht te verwarmen. Men spreekt dan van ventilatiesysteem D+.

Welk ventilatiesysteem kiezen?

Welk ventilatiesysteem je kiest, hangt natuurlijk af van een aantal factoren. Wil je graag het meest energiezuinige systeem? Ga dan voor systeem D. Of liever het goedkoopste systeem? Overweeg dan systeem A. Wil je liefst een zo stil mogelijk ventilatiesysteem? Of eentje dat weinig onderhoud nodig heeft? Opteer dan ook voor systeem A. Belangrijk is dat je jezelf afvraagt welke factoren het zwaarst doorwegen. En die zijn voor elke (ver)bouwer anders. Ga je bouwen of grondig verbouwen? Praat hierover dan zeker met je architect. Schenk ook aandacht aan het luchtdicht bouwen. Dat is een efficiënte maatregel om onbewuste ventilatieverliezen in gebouwen door spleten en kieren te beperken. Of je woning voldoende luchtdicht is, kan je testen met de blowerdoortest. 

Hoe kan je het beste ventileren?

Je ventileert het beste als je je huis slim ventileert. Dat betekent dat je enkel ventileert wanneer het nodig is én waar het nodig is. Slimme ventilatie-oplossingen kunnen je daarbij helpen. Zo zijn vraaggestuurde ventilatiesystemen uitgerust met sensoren. Die sensoren meten de luchtkwaliteit en kunnen deze automatisch bijsturen. Hierdoor zal het ventilatiesysteem enkel werken wanneer het nodig is. En dat is ook gunstig voor jouw energieverbruik.

Hoe je ventilatiesysteem onderhouden?

Het type van ventilatiesysteem bepaalt hoe je  je ventilatiesysteem moet onderhouden. Bij ventilatiesysteem A, waarbij de aanvoer en de afvoer van lucht op een natuurlijke wijze gebeurt, is het belangrijk om de roosters proper te houden. Hiervoor kan je een vochtige doek gebruiken. Het onderhoud van ventilatiesysteem C is iets uitgebreider. Bij dit type ventilatie moeten ook het kanalennet, de afvoerventilator(en) en -ventielen proper blijven. Ventilatiesysteem D vraagt om een regelmatig en specifiek onderhoud. Je wil immers niet dat er vervuilde lucht in de woning terechtkomt. Daarom is het belangrijk om op regelmatige basis de filters, ventilatoren of het kanalennet te reinigen of zelfs te vervangen. Wanneer je je systeem laat onderhouden spreek je best af met je installateur. 

Wat is de prijs van een ventilatiesysteem?

De prijs van je ventilatiesysteem wordt bepaald door drie factoren: de oppervlakte van je woning, het gewenste debiet (= de noodzakelijke hoeveelheid te verversen lucht) en de complexiteit van de plaatsing van je ventilatiesysteem. Daarnaast speelt het type ventilatiesysteem een belangrijke rol. Het spreekt voor zich dat ventilatiesysteem A (natuurlijke aan- en afvoer) goedkoper is dan bijvoorbeeld ventilatiesysteem D (mechanische aan- en afvoer). Kies je voor ventilatie met warmterecuperatie, dan heeft dat ook impact op de prijs. Zo betaal je voor systeem C rond de 3.250 euro. Voor systeem D tussen 5.500 en 7.000 euro.

Heb je recht op een premie?

Voor de installatie van een ventilatiesysteem krijg je geen premie. Maar de investering telt wel mee voor de totaalrenovatiebonus. Wie investeert in drie of meer energiebesparende maatregelen, kan voor die bonus in aanmerking komen. Je moet de plaatsing van je ventilatiesysteem dan wel aanmelden bij Fluvius.
Dit zijn volgens Fluvius de premievoorwaarden voor 2023:

• Datum eindfactuur tussen 1/01/2023 en 31/12/2024
• Enkel voor ventilatiesystemen met warmterecuperatie van minimum 75% en/of vraagsturing met een reductiefactor < 0,9

Welk ventilatiesysteem kiezen bij renovatie?

De keuze van ventilatiesysteem hangt af van de mate waarin je wil renoveren. Ga je bijvoorbeeld nieuwe ramen plaatsen. Dan volstaat het om raamprofielen met ventilatieroosters te voorzien. Al bestaan er vooroordelen van raamroosters, ze zorgen voor een (gedoseerde) natuurlijke toevoer van verse lucht. Denk je eraan om een extra toiletruimte te creëren, dan kan je zelf een automatisch ventilatierooster plaatsen. Afvoer van binnenlucht is niet verplicht, maar wel aan te raden. Zie je het echter groter en wordt het een grondige renovatie of ga je bijbouwen? Dan dringt mechanische ventilatie zich op en kan je kiezen tussen ventilatiesysteem C of D. Want isolatie en ventilatie gaan altijd hand in hand. Net zoals bij nieuwbouw, mag bij een goed geïsoleerde, gerenoveerde woning een goede ventilatie niet ontbreken en vice versa. 

Wat is intensieve nachtventilatie?

Je kan je huis ook op een natuurlijke en budgetvriendelijke manier (aanvullend) ventileren. En dat via intensieve nachtventilatie. Door deze techniek te gebruiken zorg je ervoor dat je huis afkoelt door de natuurlijke flow van de lucht. Er zijn bij nachtventilatie drie ventilatieprincipes mogelijk. 

De eerste en meest efficiënte techniek is de verticale trek door het schoorsteeneffect. Hierbij komt er beneden koele lucht binnen die doorheen het huis naar boven stijgt en ontsnapt via openstaande dakramen. Een tweede techniek is de horizontale ventilatie of dwarsventilatie. Dit principe kan je toepassen wanneer er geen dakramen zijn. Koele lucht dringt de woning binnen via openstaande ramen van de ene gevel en ontsnapt via de openstaande ramen aan de andere gevel. Tot slot is er kringventilatie. Deze techniek kan je bijvoorbeeld gebruiken om een vide af te koelen. De koele lucht komt binnen via een gevel, stijgt op en verdwijnt via een openstaand raam van dezelfde gevel.

Wat met je ventilatie in de winter?

Denk je dat je in de winter best je verluchtingsroosters afdekt of je mechanisch ventilatiesysteem afzet? Think again. Een goede ventilatie is in de winter even belangrijk als in eender welk seizoen. Vochtige lucht die niet weg kan, kan voor vochtproblemen zorgen. En ook in onze binnenlucht zitten heel wat gassen, stofdeeltjes en microben die hun weg naar buiten moeten vinden. Willen we een gezond binnenklimaat, dan is permanent ventileren dus de boodschap.