Dé succesformule voor betaalbaar en efficiënt wonen?

In onze themanieuwsbrief over hernieuwbare energie kon je al lezen over de energiezuinige technieken van The Mobble: het paviljoen waarmee de UGent deelneemt aan de prestigieuze Solar Decathlon. Deze week zetten we een ander belangrijk aspect van hun project in de kijker: modulair en circulair bouwen. Volgens de studenten en hun professor is het dé oplossing om wonen voor iedereen efficiënt en betaalbaar te maken.

De ultieme vorm van flexibel wonen

De studenten architectuur en ingenieurswetenschappen bouwden hun paviljoen op uit vijf Modular Building Blocks (Mobbles). En dat kan je ook met jouw woning doen. “Afhankelijk van je noden stel je je woning samen uit een aantal Mobbles”, zegt student-HVAC-ingenieur Febe Lanckmans. “Als student heb je genoeg aan een kot van één of twee modules. Sticht je achteraf een gezin? Dan plaats je er een aantal bij tot je huis groot genoeg is. Zijn je kinderen het huis uit? Dan kan je de overtollige modules terug verkopen. Of je laat ze staan als kangoeroewoning voor je ouders. Bouwen met modules is dé ultieme flexibele woonvorm.”

We lopen achter

De realiteit ziet er in België momenteel anders uit. “Veel Belgen kopen een huis en blijven daar dertig jaar lang in wonen”, zegt architectuurstudent en projectmanager Bjorn Pieters. “Als de kinderen het nest verlaten, zit je al snel met een aantal ruimtes die je niet meer nodig hebt. Bovendien voldoet je woning na verloop van tijd niet meer aan al je noden. Als iedereen in een woning op maat zou wonen, kunnen we volgens een Brits onderzoek tot 27% besparen op ons energieverbruik. Een extra reden waarom we flexibel wonen in België willen stimuleren. Andere landen staan daar veel verder in. In Nederland wisselen mensen gemiddeld na twintig jaar van woning, in de Verenigde Staten zelfs al na zeven. Bovendien willen Belgen nog steeds op de minst efficiënte manier wonen: in een vrijstaande woning, met een voortuin en aan de zijkant twee stroken gras van drie meter breed.”

De juiste ambities

Hoe komt het dat we zo aan onze woonmanier vasthouden? “De overheid heeft mensen altijd gestimuleerd om een woning te kopen en daar ook te blijven”, zegt prof. Nathan Van den Bossche. “Door allerlei fiscale maatregelen is het in België erg duur om van woning te verwisselen. Daarom heeft de Vlaamse overheid een startnota opgesteld om de komende decennia een aantal proefprojecten te realiseren die dat verhelpen. Om meer bewustzijn te creëren bij de jongere generaties, wil de overheid bovendien in het leerplan opnemen welke impact onze woonwens heeft op het milieu en de maatschappij. Qua ambitie zit het dus goed.”

Mentaliteitsverandering nodig

Hoe kan modulair bouwen dan doorbreken in ons land? “In de eerste plaats moeten mensen het concept omarmen”, zegt Nathan. “Ik denk dat een aantal nichemarkten modulair bouwen kunnen introduceren bij het grote publiek: denk maar aan mensen die een tiny house of tijdelijke woning kopen of bedrijven die met modules een kantoor of schoolgebouw plaatsen. Er zijn ook bedrijven die vroeger werfcontainers maakten en nu evolueren naar school- en rusthuiscontainers. Eens de particulier daarin mee is, kan modulair bouwen dé woonvorm van de toekomst worden.”

Koop het recht om te wonen

Hoe werkt modulair bouwen in de praktijk? “We kunnen het voorbeeld van Zwitserland volgen”, zegt Nathan. “Daar bestaan woningcorporaties die soms 5.000 woningen bezitten. Koop je als particulier aandelen van dat bedrijf? Dan koop je eigenlijk het recht om te wonen. Ben je alleenstaand? Dan heb je recht op een klein appartement. Als je iemand tegenkomt en een gezin sticht, mag je naar een groter pand verhuizen. Zijn je kinderen het huis uit? Dan verhuis je opnieuw naar een appartement voor één of twee personen. Voor een Vlaming ligt dat concept erg gevoelig. We willen nog steeds ons eigen stukje grond met een bakstenen huis erop. Maar als iedereen een eigen modulaire woning bouwt, zetten we al een hele stap vooruit.”

Weg met de afvalberg

De studenten zetten ook in op circulair bouwen. Het idee erachter? “Zoveel mogelijk spullen hergebruiken om de afvalberg te verkleinen”, zegt student-HVAC-ingenieur Laura Landuyt. “In ons project kan je de isolerende gevelpanelen makkelijk demonteren en op een andere plaats zetten. Slinkt je gezin? Dan kunnen zowel enkele Mobbles als de gevelpanelen naar een andere woning gaan. Het enige dat je moet doen, is alles losmaken en verplaatsen. Onze meubels hergebruiken we ook: daarvoor hebben we tweedehandssites en kringwinkels afgeschuimd. Zo willen we in ons paviljoen het circulaire aspect promoten.”

In de praktijk

Wat is dan het verschil met recycleren? “Circulair bouwen gaat veel verder”, vertelt Nathan. “Vaak recycleer je ook minder dan je denkt. Het is al erg moeilijk om materialen van een afgebroken huis van elkaar te scheiden. Daarom kan je beter gebouwcomponenten hergebruiken, zoals onze gevelpanelen: die doen bijvoorbeeld eerst dienst in je muur of vloer, dan in een carport en twintig jaar later misschien als tussenwand in een ziekenhuis. Circulariteit bestaat ook op andere manieren. Bij sommige bedrijven koop je bijvoorbeeld geen lamp, maar licht. Zij installeren de lamp, jij koopt een hoeveelheid licht en de lamp blijft eigendom van het bedrijf. Stopt het contract? Dan haalt het bedrijf de lamp weg en installeert die ergens anders. In de Verenigde Staten kan je zelfs je gevel leasen.”

Ideaal voor je renovatie

Kan je de Mobbles ook zelf plaatsen? “We hebben het gewicht van alle onderdelen bewust beperkt”, zegt Nathan. “Zo kunnen de studenten zelf alle modules installeren. Op minder dan een dag kan je al een wand wegnemen, twee units plaatsen en alles dichtmaken. Mensen zien vaak op tegen een renovatie, maar op deze manier gaat verbouwen veel sneller en makkelijker. Een Mobble kan dus perfect dienst doen als zelfbouwpakket. Bovendien beperk je met geprefabriceerde elementen het risico op fouten: in principe kan je er een hogere kwaliteit mee behalen dan door ter plaatse te bouwen.”

Geen eenheidsworst

Wonen we binnenkort dan allemaal in exact dezelfde modulaire woningen? “Absoluut niet”, zegt Nathan. “Met Mobbles kan je kiezen tussen verschillende modules: de locatie en afmetingen van de glasoppervlaktes bepaal je zelf, maar ook hoe je de modules ten opzichte van elkaar installeert en de verschillende lagen waarin je werkt. Je kan er zelfs semi-buitenruimtes mee maken, als een soort terrasoverkapping, dakterras of wintertuin. Een modulaire woning is zeker niet te vergelijken met de cookie cutter houses uit de Verenigde Staten. Die zijn wel allemaal identiek.”

Multifunctioneel

Met Mobbles maak je bovendien uiteenlopende soorten gebouwen. “Ons project is gericht op het renoveren van de Etrimo woonblokken van vlak na de Tweede Wereldoorlog”, zegt Bjorn. “Uit enquêtes bleek dat één van de grote pijnpunten in die gebouwen het gebrek aan sociale voorzieningen en collectieve ruimtes is. Het is dus interessant om bij die gebouwen bijvoorbeeld een buurtwinkel, koffiehuis of kindercrèche te bouwen. Met onze lichte modules en gevelpanelen kan dat niet alleen naast, maar zelfs óp een bestaand woonblok.”

Efficiënt én betaalbaar

Misschien wel het beste nieuws: modulair bouwen is ook financieel interessant. “Ons paviljoen bestaat uit vijf modules van 14,4 vierkante meter: 72 m² in totaal dus”, zegt Nathan. “Onze ambitie is om voor het volledig afgewerkte paviljoen onder de grens van 50.000 euro te blijven. De grote besparing is natuurlijk dat alles geprefabriceerd is met standaardproducten. Met één van onze gevelpanelen kan je tegelijkertijd al heel wat functies vervullen: interieurafwerking, lucht- en dampdichtheid, isolatie, enzovoort. En binnen krijg je door de Scandinavische look en feel een warm gevoel. Modulair en circulair wonen is dus niet alleen efficiënt, maar ook goedkoop. Nu is het nog wachten op de grote doorbraak in België. Met ons paviljoen hopen we daar een steentje aan bij te dragen.”