Eén van de doelstellingen van duurzaam bouwen is dat je een woning realiseert die geen inbreuk pleegt op je gezondheid. Een gezondheidsrisico dat tegenwoordig een hot item is, is de legionellabacterie, de veroorzaker van de gevaarlijke veteranenziekte. Hoewel de besmettingen die ontdekt zijn, zich voor het leeuwendeel hebben voorgedaan in publieke gebouwen en er slechts enkele gevallen in het buitenland in particuliere woningen gesignaleerd zijn, is het toch raadzaam om even stil te staan bij dit klein, maar gevaarlijk beestje.
De legionella is een bacteriefamilie die enkel voorkomt in zoet water, niet in zee. Als je het water drinkt, is er geen enkel gevaar. Wel als je het water inademt in aërosoltoestand, met andere woorden in de vorm van microscopisch kleine vernevelde waterdeeltjes in de lucht. Denk bijvoorbeeld maar aan de dampen die vrijkomen bij douches of bubbelbaden.
Een besmetting met de legionellabacterie kan leiden tot de legionellagriep of de veteranenziekte die op zijn beurt kan resulteren in een longontsteking. De ziekte werd voor het eerst vastgesteld in 1976 toen zich tijdens een bijeenkomst van Vietnamveteranen een longepidemie voordeed. Vandaar de naam natuurlijk.
Gevaar bij verneveling
De legionellabacterie komt in alle zoet water (dus ook leidingwater) voor, maar kan enkel groeien en een risico betekenen onder een aantal specifieke omstandigheden. De temperatuur speelt wat dit betreft een belangrijke rol. Bij een temperatuur onder 25°C ‘slaapt’ de bacterie en is zij ongevaarlijk. Een temperatuur van 60°C is dan weer te heet voor de bacterie. Dan sterft zij af. Verder houdt de bacterie niet van stromend water. Zij voelt zich het best thuis en zal zich het meest voortplanten in stagnerend water. Voor geisers is er daarom geen enkel gevaar omdat hier geen stilstaand water komt bij kijken.
Ook de aard van de leidingen speelt een rol. Oude buizen vormen dus een risico, zeker als ze intern aangetast zijn door corrosie.
Het grote gevaar zit dus in het water dat vrijkomt bij de verneveling van douches, bubbelbaden,... wanneer hiervoor water gebruikt wordt met een temperatuur die schommelt tussen 25 en 50°C.
Een gouden regel om de legionellabacterie buitenspel te zetten is dan ook dat je de temperatuur van de boiler zo instelt dat de vertrekleidingen op minstens 60°C blijven, de retour op 50°C en de menging gebeurt best zo dicht mogelijk bij de douche. Verder is het ook aan te raden regelmatig eens alle leidingen door te spoelen met voldoende heet water, zeker na lange afwezigheid. Denk er ook aan om regelmatig de pompen en filters van het bubbelbad te reinigen met aangepaste ontsmettingsmiddelen.
Beheersplan
De gekende gevallen van de legionellabesmetting doen zich voor in zwembaden, sportcomplexen, ziekenhuizen, evenementenhallen,… Vandaar ook de wetgeving van de Vlaamse overheid die de beheerders van openbare gebouwen met risicovolle installaties verplicht om een beheersplan op te stellen waarin zij aantonen welke maatregelen zij nemen om het risico op legionellabesmetting te vermijden. Zowel het opstellen van het beheersplan als het ontsmetten van de installaties en de leidingen zijn een heel complex gegeven. Specialistenwerk dus dat best overgelaten wordt aan mensen die hier kaas van gegeten hebben.
Minimum 60°
Je kan je terecht de vraag stellen of de richtlijnen voor de bestrijding van de legionellabacterie niet indruisen tegen bepaalde principes van duurzaam bouwen. Was het met het oog op de zuinigheid niet aangewezen om de keteltemperatuur van de cv-installatie zo laag mogelijk in te stellen? Dat klopt, maar wanneer het louter de cv-installatie betreft, is er geen enkel gevaar. Het water in de cv-buizen en de ketel circuleert immers voortdurend en komt in principe niet vrij. Anders is het wanneer je een combi-installatie met boiler hebt waarbij het ketelwater ook aangewend wordt voor het sanitair warm water. In dat geval is het een absolute must om het water van de boiler op minimum 60°C in te stellen.
In samenwerking met het Centrum Duurzaam Bouwen in Heusden-Zolder
