Warmtepomp: van werking en soorten tot onderhoud en prijs

Hoe werkt een warmtepomp? Welke soorten zijn er en hoe onderhoud je ze? Hoeveel kan je ermee besparen? Is een warmtepomp verplicht? Is een warmtepomp interessant bij renovatie? En wat is de prijs? We werpen een blik op de meestgestelde vragen over de warmtepomp.

Wat is een warmtepomp?

Een warmtepomp onttrekt warmte uit de omgeving (lucht, bodem of water) en geeft die af in je woning met behulp van een warme bron via een warmtewisselaar of warmteafgiftesysteem (vloer- of wandverwarming, radiatoren, ventiloconvectoren).

Hoe werkt een warmtepomp?

De meeste warmtepompen maken gebruik van de compressietechniek. Dat betekent dat de warmte uit de natuur gehaald wordt via een koelvloeistof of koelmiddel die de warmte transporteert. Een compressor perst de damp van de koelvloeistof samen, totdat deze een hogere temperatuur heeft dan de warme bron. Het bijzondere aan de koelvloeistof is dat ze al bij lage temperaturen haar kookpunt bereikt en verdampt. 

Via een condensor geeft de koelvloeistof haar warmte vervolgens af aan de verwarming in huis (de lucht bij luchtverwarming of het water van het verwarmingscircuit). Het circuit van de warmtepomp bevat een ontspanningsventiel. Dit verlaagt de druk, zodat de koelvloeistof weer vloeibaar wordt en het proces opnieuw begint.

Welke soorten warmtepompen zijn er?

We onderscheiden vier verschillende soorten warmtepompen: lucht-luchtwarmtepomp, lucht-waterwarmtepomp, geothermische warmtepomp en hybride warmtepomp.

1. Lucht-luchtwarmtepomp: deze aerothermische warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en geeft deze rechtstreeks af aan de binnenlucht in huis.
2. Lucht-waterwarmtepomp: deze warmtepomp onttrekt warmte uit de buitenlucht en  geeft ze aan het warmwatercircuit van de vloer- of wandverwarming, de radiatoren of ventiloconvectoren.
3. Bodem-waterwarmtepomp en water-waterwarmtepomp: deze geothermische warmtepomp haalt warmte uit de bodem, het grondwater of het oppervlaktewater en geeft die warmte af aan het verwarmingscircuit.
4. Hybride warmtepomp: bij een hybride opstelling combineer je een lucht-waterwarmtepomp met een condensatieketel op gas of stookolie.

Hoe verloopt de installatie?

Het installeren van een warmtepomp neemt niet meer tijd in beslag dan de installatie van een klassieke gas- of stookolieketel. Kies je voor een geothermische warmtepomp dan moet je de aanleg van het captatienet hier nog bijtellen. Bij een verticaal captatienet zijn namelijk putboringen vereist. En de aanleg van een horizontaal captatienet neemt meer tijd in beslag.

Hoe een warmtepomp onderhouden?

Laat elk jaar het koelcircuit van de warmtepompinstallatie controleren door een gecertificeerde koeltechnieker. Heb je een lucht-lucht- of lucht-waterwarmtepomp? Reinig dan één à twee keer per jaar de buitenunit door stof en bladeren te verwijderen. We geven je nog enkele tips waarop je moet letten bij het onderhoud van je warmtepomp.

Waarom is een warmtepomp duurzaam?

Het energieverbruik van een warmtepomp is laag. Dat komt omdat er enkel elektrische stroom nodig is om de compressor aan te drijven. De overige energie komt van de aanwezige warmte uit de omgeving. In vergelijking met een klassieke aardgas- of stookolieverwarming, verbruikt een warmtepomp tot 40% minder.

Is een warmtepomp verplicht?

Voor nieuwbouwwoningen is een (hybride) warmtepomp sinds januari 2023 verplicht. Een hybride verwarmingssysteem bestaat uit een condensatieketel op gas of stookolie in combinatie met een warmtepomp. Op deze manier verwarm je altijd met de goedkoopste energiebron. Vanaf 2025 zal de elektrische warmtepomp de norm zijn bij nieuwbouw.

Wat bij renovatie? 

Ben je enkel van plan om het dak te isoleren en enkele ramen te vervangen, dan loont het niet om een warmtepomp te plaatsen. De warmtepomp zal niet kunnen zorgen voor de gewenste temperatuur in huis. Wil je een slecht geïsoleerde woning toch graag verwarmen met een warmtepomp, dan behoud je best het bestaande verwarmingssysteem en koppel je dat aan een lucht-waterwarmtepomp.

Bij een ingrijpende energetische renovatie, waarbij je de volledige gebouwschil aanpakt (dak, vloer, muren en ramen) is een warmtepomp een goede keuze. Zeker als je de warmtepomp combineert met zonnepanelen. Dat resulteert in een van de efficiëntste manieren om duurzaam te verwarmen.

Hoeveel zonnepanelen heb ik nodig voor een warmtepomp?

Een warmtepomp brengt extra elektriciteitsverbruik met zich mee. Wil je bepalen hoeveel zonnepanelen je nodig hebt, dan moet je hiermee rekening houden. Als uit je EPB-rapport blijkt dat je 10.000 kWh per jaar verbruikt voor verwarming, en als je een warmtepomp hebt met een COP van 4, dan stijgt het jaarverbruik van je gezin met zo’n 2.500 kWh.

Kan ik ook water verwarmen met een warmtepomp?

Dat kan en is zelfs aangewezen als je het maximum uit je warmtepomp wil halen. Daarvoor wordt een buffervat aan de warmtepomp gekoppeld. Is de woning op temperatuur, dan kan de warmtepomp toch blijven draaien en instaan voor (een deel van) de waterverwarming.

Hou hier rekening mee bij het berekenen van het vermogen van je warmtepomp. Er zijn ook warmtepompen waarmee je alleen maar het sanitair water kan opwarmen. In dat geval spreken we van warmtepompboilers. Deze bestaan uit een opslagvat met een geïntegreerde lucht-waterwarmtepomp.

Zorgt een warmtepomp altijd voor voldoende warmte?

Het vermogen van de warmtepomp moet afgestemd worden op de warmtebehoefte van je woning. De warmtepomp kan op drie verschillende manieren werken:

1. Monovalent: hierbij dekt de warmtepomp de volledige warmtebehoefte.
2. Mono-energetisch: hier dekt de warmtepomp het grootste deel van de warmtevraag. Maar als de buitentemperatuur onder een bepaald punt zakt, treedt een elektrische bijverwarming in werking.
3. Hybride: in dit geval werkt de warmtepomp samen met een cv-ketel. Er zijn twee mogelijkheden: ofwel krijgt de warmtepomp onder een bepaalde temperatuur hulp van de cv-ketel, ofwel wordt de warmtepomp uitgeschakeld en neemt de ketel het helemaal over.

Is een warmtepomp altijd de beste oplossing?

Of de warmtepomp voor jou de beste oplossing is, hangt puur af van je persoonlijke situatie en motivatie. Wil je een warmtepomp omdat je op zoek bent naar een verwarmingsmethode die minder CO₂ uitstoot? Dan is de warmtepomp een duidelijke en duurzame keuze. Wil je een warmtepomp omdat je hoopt te besparen op je energiefactuur, dan zal dat meestal niet het geval zijn.  

Hoe weet ik of ik kan overschakelen naar een warmtepomp?

Doe de verwarmingstest en verlaag de temperatuur van je cv-ketel tijdens het stookseizoen naar 50 graden. Een energiezuinig huis blijft namelijk ook lekker warm als je met lage temperaturen verwarmt. Blijft jouw huis warm? Dan weet je dat je huis goed genoeg geïsoleerd is om een warmtepomp aan te schaffen. Zo niet? Dan kan je misschien overwegen om je huis beter te isoleren of te starten met een hybride warmtepomp.

Wat is de prijs van een warmtepomp en welke premies zijn er?

Het type warmtepomp en het vermogen bepalen de uiteindelijke prijs. We vroegen aan Jozefien Vanbecelaere van de Organisatie Duurzame Energie (ODE) enkele richtprijzen. Het gaat telkens om een warmtepomp van 8 kW voor een gebouw van 140-200 m².

Geothermische warmtepomp

• Richtprijs: 12.500 à 22.000 euro excl. btw (incl. plaatsing en boringen; exclusief warmteafgiftesysteem, bijvoorbeeld vloerverwarming)
• Premie: maximaal 4.000 euro en 40% van het factuurbedrag

Lucht-waterwarmtepomp

• Richtprijs: 8.000 à 14.000 euro excl. btw (incl. installatie; excl. warmteafgiftesysteem, bijvoorbeeld vloerverwarming)
• Premie: maximaal 3.000 euro en 40% van het factuurbedrag

Lucht-luchtwarmtepomp

• Richtprijs: 6.000 à 10.000 euro excl. btw voor een multi-splitsysteem met één buitenunit en vier binnenunits (incl. installatie). Let wel: een lucht-luchtwarmtepomp voor één ruimte (split-systeem) is goedkoper.
• Premie: maximaal 300 euro en 40% van het factuurbedrag

Hybride systeem 

• Richtprijs: 10.050 euro excl. btw (incl. installatie, exclusief afgiftesysteem)
• Premie: maximaal 2.000 euro en 40% van het factuurbedrag