Ventilatie bij renovatie: hoe pak je het aan?

Als je dak, muren en vloer na-isoleert zal een bestaande woning betere energetische prestaties boeken. Maar dat na-isoleren vaak ook gevolgen heeft voor het binnenklimaat van je woning, weten veel verbouwers niet. Want als je je woning isoleert, de koudebruggen aanpakt en de luchtdichtheid verbetert, daalt ook de natuurlijke luchtcirculatie, wat dan weer gevolgen heeft voor de kwaliteit van de binnenlucht. Je zal dus moeten nadenken over gecontroleerd ventileren. Maar hoe integreer je een ventilatiesysteem in een bestaande woning?

Architect vereist?

Bij verbouwingen moet je alleen rekening houden met de EPB-eisen als er een tussenkomst van een architect vereist is (én het beschermd volume is kleiner dan 3.000 m³). Voor een ingrijpende energetische renovatie moet je een volledig ventilatiesysteem installeren; bij ‘gewone’ renovaties volstaan toe- en/of afvoervoorzieningen.

Enkele regels voor toevoer

"Als je de ramen vervangt in droge ruimtes, dan moet je luchttoevoer voorzien. Het idee hierachter is dat roosters boven de ramen in bestaande woningen vaak de enige haalbare mogelijkheid zijn voor luchttoevoer. Dus je zorgt of voor die toevoeropeningen via je ramen, of je voorziet toevoermogelijkheden via een kanalennet zodat het later makkelijker is om een systeem D in te bouwen", zegt Marleen De Roye van Dialoog, een onafhankelijke vzw die particulieren en zelfstandigen informeert over duurzaam bouwen, verbouwen en wonen.

"Let op: dit geldt enkel voor de kamers waar je de ramen vervangt én enkel voor toevoer. Omtrent de afvoer zijn er geen wettelijke verplichtingen." Vanzelfsprekend werkt een ventilatiesysteem niet zonder afvoer, dus plaats je best zo snel mogelijk een volledig ventilatiesysteem.

Uitbreiden is EPB volgen

Voor de EPB-regelgeving is er een verschil tussen verbouwingen aan bestaande delen van je woning enerzijds en uitbreidingen anderzijds. "Als je bijbouwt, moet het nieuwe deel voldoen aan de EPB-eisen. Afhankelijk van het type ruimte moet je een toe-, door- of afvoeropening voorzien", verduidelijkt De Roye.

Denk verder dan het wettelijke

"Als er geen medewerking van een architect verplicht is voor de werken, dan gelden de EPB-eisen niet", vertelt De Roye. Je kan dus in principe je dak, spouwmuur en vloer na-isoleren zonder aan ventilatie te denken. Maar of dat verstandig is? "Door te isoleren ga je de luchtdichtheid van je woning verbeteren. Vooral bij dakisolatie is dat het geval. Als je je spouwmuren gaat opvullen, verbetert de luchtdichtheid ook in veel gevallen. Los van het wettelijke kader is het daarom toch verstandig is om ventilatie te integreren. Ook als het niet moet, loont het de moeite."

Isoleren is ook ventileren

De logica hierachter is simpel. In oude huizen gebeurt de ventilatie op een ‘natuurlijke’ manier via naden en kieren. Niet ideaal want hierdoor krijg je soms te veel en soms te weinig ventilatie, tochtproblemen, soms verkeerde richting van ventilatie met als gevolg verspreiding van vocht en geurtjes in de woning en grote energieverliezen. Maar als je de isolatie en luchtdichtheid verbetert, zet je die ‘natuurlijke’ ventilatie buitenspel en zal je op een andere manier de kwaliteit van de binnenlucht op punt moeten houden.

Luchtdichtheid

Als verbouwer zal je net als een nieuwbouwer moeten kiezen tussen een ventilatiesysteem A, C of D. Naast criteria zoals luchtkwaliteit, temperatuurcomfort, onderhoud en investering, vraagt een verbouwing extra aandacht voor luchtdichtheid en de mogelijkheid tot integratie van het systeem. Een gecontroleerd ventilatiesysteem werkt pas goed bij voldoende luchtdichtheid. Optimaliseer dus zo goed mogelijk de luchtdichtheid van je woning.

Integratie

Je moet ook nadenken over de integratie van het ventilatiesysteem in je woning. Waar je bij nieuwbouw het ontwerp hier en daar kunt aanpassen aan de ventilatienoden, heb je hier heel wat minder bewegingsruimte.

Welke mogelijkheden biedt je woning?

"Het is heel belangrijk om een afweging te maken van de mogelijkheden die je hebt om het systeem te integreren", aldus De Roye. "Als je voor een systeem C kiest, moet je het buizenstelsel voor de afvoer immers inplannen. Bij systeem D heb je zelfs een dubbel kanalennet. Een goede planning is belangrijk: hoe integreer je een bepaald systeem in jouw woning? Installatiebedrijven zijn vertrouwd met dat vraagstuk: zij zien meteen waar er plaats is en waar ze de buizen kunnen wegwerken." Als je voor je verbouwing een architect inschakelt, kan hij of zij je hier vanzelfsprekend ook in bijstaan.

Verlaagde plafonds en ingebouwde kasten

Waar worden die kanalenstelsels typisch geïntegreerd? "Verlaagde plafonds zijn ideaal", aldus De Roye. "Horizontale buizen kun je ook in ingebouwde kasten plaatsen. Voor verticale buizen zit je natuurlijk al met hele leidingkokers." Het is van belang- net zoals bij nieuwbouw - om de ventilatieplanning zo snel mogelijk op te nemen in het grote renovatieplaatje. Zelfs al komt het ventilatiesysteem pas later in je verbouwing, zorg ervoor dat de nodige ruimte beschikbaar blijft."