Ventilatie bij nieuwbouw, renovatie en bestaande woningen: regels, prijzen en beste keuzes

Bij nieuwbouw en renovaties met vergunningsaanvraag of melding is ventileren verplicht. Bij kleine renovaties of bestaande woningen is het niet verplicht en wordt het vaak vergeten. Nochtans is ventilatie belangrijk voor een gezonde en comfortabele woning. In dit artikel ontdek je alles over de soorten ventilatiesystemen, prijzen, regels en aandachtspunten. 

Gezond binnenklimaat en goede luchtvochtigheid

Een gezond binnenklimaat en een goede luchtvochtigheid in huis zijn belangrijk om vochtproblemen en gezondheidsklachten te voorkomen. Onvoldoende ventilatie en een slechte luchtvochtigheid kunnen een negatief effect hebben op de luchtkwaliteit, waardoor er ongezonde binnenlucht ontstaat. De ideale luchtvochtigheid ligt tussen de 40% en 60%. 

Waarom is ventilatie zo belangrijk?

Ventilatie is belangrijk om een gezonde leefomgeving te creëren. Door te ventileren worden vervuilde lucht, geurtjes, vocht, schadelijke stoffen en CO₂ afgevoerd naar buiten. Zonder ventilatie kunnen deze stoffen zich ophopen, wat kan leiden tot gezondheidsproblemen, vochtproblemen en schimmels.  

Het verschil tussen ventileren en verluchten

Verluchten is essentieel voor een gezonde leefomgeving. Dat doe je meestal kort en handmatig door een raam open te zetten. Maar alleen verluchten is niet voldoende. Het is belangrijk om je woning daarnaast ook te ventileren met een ventilatiesysteem. Dat voert de vervuilde binnenlucht gecontroleerd af en zorgt ervoor dat er verse buitenlucht naar binnen komt. Ventileren is dus een continu proces waarbij de lucht automatisch ververst wordt.

Centrale versus decentrale ventilatie

Je kan je woning op verschillende manieren ventileren. We maken in de eerste plaats onderscheid tussen een centraal en decentraal ventilatiesysteem:

• Centrale ventilatie: één centrale ventilatie-unit stuurt de volledige ventilatie van de woning aan. Vanuit de unit lopen er ventilatiekanalen naar de verschillende ruimtes in huis. In de droge ruimtes (woonkamer, slaapkamers, bureau) wordt verse lucht aangevoerd, terwijl in de natte ruimtes (keuken, badkamer, toilet) vervuilde lucht wordt afgevoerd. Centrale ventilatie is vooral geschikt voor nieuwbouw en grondige renovaties.
• Decentrale ventilatie: een aparte ventilatie-unit zorgt voor ventilatie in één kamer. Dankzij een rechtstreekse doorvoer door de buitenmuur wordt de vervuilde lucht afgevoerd zonder dat je een uitgebreid kanalennetwerk nodig hebt. Decentrale ventilatie is vooral interessant bij renovaties of als je in een bestaande woning een bepaalde ruimte wil ventileren zonder je volledige woning te verbouwen. 

Soorten ventilatiesystemen

Je hebt keuze uit vier soorten ventilatiesystemen naargelang de toe- en afvoer van lucht natuurlijk of mechanisch gebeurt:

1. Ventilatiesysteem A: zowel de toe- als afvoer gebeurt op natuurlijke wijze via regelbare toevoeropeningen in de ramen, muren of het dak.
2. Ventilatiesysteem B: de toevoer vindt mechanisch plaats met behulp van ventilatoren, de afvoer gebeurt op natuurlijke wijze. Dit systeem vind je amper terug in woningen.
3. Ventilatiesysteem C: De toevoer gebeurt op natuurlijke wijze via regelbare toevoeropeningen zoals raamroosters. De afvoer gebeurt op mechanische wijze via afvoerventielen in de natte ruimtes. Binnen de ventilatiesystemen C bestaat er ook vraaggestuurde ventilatie (systeem C+) met ingebouwde vocht-, temperatuur-, bewegings-, of CO₂-sensoren waarbij de afvoer van vervuilde lucht enkel gebeurt als het nodig is.
4. Ventilatiesysteem D: zowel de toevoer van verse lucht als afvoer van vervuilde lucht gebeurt mechanisch. Er is dus een uitgebreid kanalennet nodig. Dit type wordt ook wel balansventilatie genoemd. Meestal is een ventilatiesysteem D ook uitgerust met warmteterugwinning waarbij het systeem de warmte uit de afgevoerde lucht recupereert om de verse buitenlucht te verwarmen. Je kan dit systeem ook vraaggestuurd maken met sensoren om enkel te ventileren wanneer het nodig is (systeem D+). 

Tip: twijfel je tussen ventilatiesysteem C of D? Ontdek welk systeem het best bij je woning past

Onderdelen van een ventilatiesysteem

Een ventilatiesysteem bestaat uit verschillende onderdelen die samenwerken om je woning te ventileren:

• Ventilatie-unit: is het centrale onderdeel van een ventilatiesysteem en zorgt voor de aan- en afvoer van lucht.
• Warmtewisselaar: zit in de ventilatie-unit bij een systeem D en recupereert de warmte uit de afgevoerde lucht om de lucht die binnenkomt te verwarmen.
• Filters: zitten in de ventilatie-unit en verwijderen stof, pollen of ander vuil uit de inkomende lucht.
• Ventilatoren: zorgen voor het mechanisch verplaatsen van lucht. Bij een ventilatiesysteem D zijn er meestal twee ventilatoren: één voor de aanvoer van verse lucht en één voor de afvoer van vervuilde lucht.
• Ventilatiekanalen: transporteren de lucht doorheen de woning. De toevoerkanalen voeren zuivere lucht aan en de afvoerkanalen voeren de lucht af.
• Ventilatieventielen: worden op de ventilatieopening van de ventilatiekanalen geplaatst en verspreiden de lucht in de kamer.
• Ventilatieroosters: dienen voor de aanvoer van verse lucht en de afvoer van vervuilde binnenlucht. Je kan ze plaatsen in deuren, ramen en muren.
• Ventilatiedoorvoeren: plaatsen in de muur of het dak waarlangs de lucht naar binnen en buiten gaat.
• Regelsysteem en/of sensoren: regelen de werking van het ventilatiesysteem, vaak op basis van CO₂, luchtkwaliteit, vochtigheid en temperatuur.

Tip: Voor een goede werking is regelmatig onderhoud van je ventilatiesysteem zeer belangrijk. 

Prijs van ventilatie

De prijs van een ventilatiesysteem hangt af van verschillende factoren, zoals het merk, het type, de staat van je woning (nieuwbouw/renovatie), de complexiteit van de installatie, … De prijs van een ventilatiesysteem D is duurder dan een systeem C, maar dit type is wel het efficiëntst. In deze tabel vind je enkele richtprijzen. 

Offertes voor ventilatie

De prijs van een ventilatiesysteem kan ook per ventilatie-installateur verschillen. Daarom vraag je best meerdere offertes voor ventilatie aan. Zo kan je offertes en diensten met elkaar vergelijken. Ben je nog op zoek naar een installateur voor ventilatie? Vraag vrijblijvend offertes aan bij betrouwbare vakmannen in je buurt. 

Premies

Renoveer je je woning en plaats je een ventilatiesysteem? Afhankelijk van de regio waar je woont, kan je een renovatiepremie aanvragen. Het bedrag waar je recht op hebt hangt af van je gezinsinkomen en -samenstelling:

• Mijn VerbouwPremie in Vlaanderen: je kan geen premie krijgen voor het plaatsen van ventilatie. Vervang je jouw buitenschrijnwerk, dan moet je wel aan de ventilatievoorwaarden voldoen om in aanmerking te komen voor de premie voor ramen en deuren.
• RENOLUTION-premie in Brussel: je kan een premie aanvragen voor een ventilatiesysteem C of D.
• Prime Habitation in Wallonië: je kan een premie krijgen voor een mechanisch centraal ventilatiesysteem C of D en voor een mechanisch decentraal ventilatiesysteem. 

Tip: raadpleeg hier de bedragen van de premies.

Ventilatie met warmteterugwinning 

Er bestaan zowel centrale als decentrale ventilatiesystemen met warmteterugwinning om je woning op een energie-efficiënte manier te ventileren. Hierbij wordt de warmte uit de afgevoerde binnenlucht gerecupereerd om de koude buitenlucht die in de woning wordt geblazen te verwarmen. Doordat de binnenkomende lucht al opgewarmd is, heb je minder warmteverlies. 

Verwarming en ventilatie

Een ventilatiesysteem is geen verwarmingssysteem. Je hebt dus nog steeds een ketel of warmtepomp nodig om je woning te verwarmen. Wel kan een ventilatiesysteem met warmteterugwinning het warmteverlies in je woning beperken. Dit type ventilatiesysteem kan ook samenwerken met je warmtepomp of boiler voor sanitair water. De warmte uit de afgevoerde lucht wordt gerecupereerd om je woning of sanitair warm water op te warmen. Lees meer over hoe je verwarming en ventilatie kan combineren.

Airco en ventilatie

Een ventilatiesysteem kan ook helpen om je woning te koelen:

• Ventilatiesysteem C: verse lucht wordt aangevoerd via raam- of ventilatieroosters. Je kan die roosters combineren met nachtkoelingsroosters. Die zijn speciaal ontworpen om ‘s nachts grote hoeveelheden frisse lucht binnen te laten, waardoor je woning afkoelt. Dat is vooral handig in de zomer.
• Ventilatiesysteem D: de meeste ventilatiesystemen D met warmteterugwinning hebben een bypass-modus, zodat je de warmteterugwinning in de zomer tijdelijk kan uitschakelen. Dat is zinvol wanneer het ‘s nachts buiten koeler is dan binnen. De koele lucht wordt dan rechtstreeks naar binnen geblazen en helpt om oververhitting van je woning te vermijden. Daarnaast is bij sommige systemen een bodemwarmtewisselaar een extra optie. Die gebruikt de temperatuur van de bodem om de inkomende lucht in de zomer te koelen. 

Ventilatie in badkamer

Tijdens het douchen of baden kan het in je badkamer snel te vochtig worden. Bij gebrek aan verluchting kan dat vocht zich ophopen en leiden tot vochtproblemen. Daarom is een goede badkamerafzuiging onmisbaar. Die voert de vochtige lucht af naar buiten. Wil je automatisch ventileren, dan kan je kiezen voor centrale of decentrale ventilatie in je badkamer. Lees hier hoe je zelf een badkamerventilator plaatst als je geen grote renovatiewerken wil uitvoeren. 

Ventilatie in kelder

Naast je badkamer is ook je kelder gevoelig voor vochtproblemen en schimmels. Kelderverluchting is belangrijk, want een gebrek aan ventilatie is zowel schadelijk voor je gezondheid als voor de spullen die je er opslaat. Bovendien kan vocht bouwmaterialen aantasten, wat op termijn kan leiden tot structurele schade aan je woning. 

Je kan je kelder natuurlijk of mechanisch ventileren. Natuurlijke ventilatie is geschikt voor kelders met geen/beperkte vochtproblemen en goede luchtstroommogelijkheden. Mechanische ventilatie is ideaal voor afgesloten kelders zonder ramen met een hoge luchtvochtigheid. 

EPB-regelgeving: ventilatie-eisen

Sinds 2006 moet iedereen die een omgevingsvergunning aanvraagt voor nieuwbouw of renovatie voldoen aan de EPB-regelgeving. Die omvat niet alleen energie-eisen, maar ook ventilatie-eisen. Zo moet je bij een nieuwbouw of ingrijpende energetische renovatie verplicht een volledig ventilatiesysteem installeren dat verse lucht aanvoert in de droge ruimtes en vervuilde lucht afvoert in de natte ruimtes. Je bent ook verplicht om een ventilatieverslaggever in te schakelen: die stelt een ventilatievoorontwerp op voor de (ver)bouwwerken van start gaan en het ventilatieprestatieverslag na de oplevering van je woning. 

Blowerdoortest

Wie bouwt of renoveert, moet luchtdicht bouwen. Luchtlekken kunnen namelijk leiden tot warmteverlies, hogere energiekosten en een minder comfortabel binnenklimaat. Een goede luchtdichtheid verbetert ook het rendement van je verwarming- en ventilatiesysteem. Met een blowerdoortest kan je de luchtdichtheid van je woning laten meten en punten op je E-peil winnen. Deze luchtdichtheidstest wordt vaak gecombineerd met de controlemeting van je ventilatie. 

Ventilatie bij renovatie

Ventilatie bij een bestaande woning is niet verplicht, behalve als je een ruimte uitbreidt, verbouwt of ingrijpend energetisch renoveert:

• Uitbreiding (nieuwe ruimte): in nieuwe droge ruimtes (slaapkamer, leefruimte, bureau) moet je toevoervoorzieningen en een doorstroomopening plaatsen; in nieuwe natte ruimtes moet je afvoervoorzieningen en een doorstroomopening plaatsen.
• Verbouwing: enkel in de droge ruimtes waar je ramen vervangt of toevoegt, moet je toevoervoorzieningen plaatsen.
• Ingrijpende energetische renovatie: volledig ventilatiesysteem is verplicht.

FAQ: ventilatie