Een tuin aanleggen die elk klimaat aankan? Tips voor een klimaattuin

Hittegolven, stortbuien, periodes van droogte … Het klimaat is een serieuze uitdaging voor onze tuin. Willen we daar nog van blijven genieten, dan is het volgens tuinjournalist Marc Verachtert en tuinspecialist Bart Verelst een must om onze tuin aan te passen aan ons klimaat. Ze brachten hun ideeën en inzichten hierover samen in het ‘Zakboek voor de klimaattuin’.

Klimaattuin

Vanwaar het idee om dit boek te maken? “In plaats van te zoeken naar schuldigen voor de klimaatveranderingen, is het tijd om ons klimaat te omarmen”, vindt Bart Verelst. “Je kan er met enkele ingrepen zelf voor zorgen dat je de omgeving rond je huis koel houdt. Ook tijdens de heetste zomerdagen zien we ons gazon graag groen en gezond. Dat geldt evenzeer voor de moestuin. En dat kan door doordacht om te gaan met de inrichting van je tuin en terras. In het boek geven we daar tal van tips voor. Zoals een pompoentunnel bijvoorbeeld. In deze constructie hou je je groenten de ganse zomer door mooi beschaduwd en koel.”

Niet warmer dan 26°

Iedereen ervaart warmte anders. “Maar 26° is voor de meeste mensen het kantelpunt waarop we het te warm vinden op ons terras”, vertelt Marc Verachtert. “Daarom is het nodig om een omgeving te maken die onder deze temperatuurgrens blijft. Want onze zomers zullen alleen maar warmer worden, met steeds meer dagen die 30° overschrijden. Vooral steden gaan gebukt onder de ondraaglijke hitte. Door het ontbreken van veel groen en door de grote hoeveelheid aan woningen, zijn de temperaturen in de stad hoger dan op het platteland.”

Het koelend effect van bomen

Hoe we warmte in onze tuin beleven, is een samenspel van meerdere factoren: de luchttemperatuur, luchtvochtigheid, wind en straling. “Om stralingswarmte te weren, zijn bomen ideaal”, legt Marc uit. “In de schaduw van een boom is het al snel 4,8° koeler dan in de zon. En onder een boom zelfs 10 tot 15°. Het koelvermogen van een volwassen boom kan je vergelijken met tien airco’s. Bomen bevorderen ook de luchtvochtigheid in je omgeving, waardoor je een comfortabel oase-effect krijgt.” Je hoeft daarvoor niet meteen een heel grote boom te planten. “Vooral de bladmassa is belangrijk.” 

Bomen kiezen en planten: dit stappenplan helpt je op weg

Bomen vangen regen op

Niet alleen hittegolven horen bij ons veranderend klimaat, ook stortbuien krijgen onze tuinen vaker te verwerken. “Ook bomen kunnen helpen in een klimaattuin”, zegt Marc. “Ze vertragen het effect van het neervallen van de regen op de grond. 21% van de neerslag blijft ook in de boom hangen en verdampt, 10% stroomt via takken en stammen naar beneden waar het dicht bij de wortels de grond indringt.”

Hete terrastegels vermijden

Ook de verharding van je terras kan bijdragen tot oververhitting. “Terrassen met donkere stenen of tegels warmen op tot zelfs 50° op zomerse dagen”, vertelt Marc. “Dat kan zelfs leiden tot brandwonden als je daar blootsvoets op loopt. En heb je op het zuiden een donkere muur achter je terras, dan lopen de temperaturen zelfs op tot 70°. Door die muur een lichte tint te geven of te bekleden met hout kan je de temperatuur al merkelijk laten zakken. Nog beter is gevelbeplanting. Klimplanten, zoals wingerd en klimop, zijn niet duur, groeien snel en geven ontzettend veel verkoeling: 10 tot 15°.”

Dubbel winst met een groendak

Heb je een plat dak? “Dan is het raadzaam om een groendak te installeren”, weet Marc. Boven een groendak kan de gemeten omgevingstemperatuur tot wel 40° lager zijn dan boven een conventioneel dak met zwarte kleur. Dat merk je ook in je tuin. Een groendak voorkomt bovendien dat de warme doorslaat naar binnen en leidt tot 16% meer opbrengst voor je zonnepanelen.

Waterpartijen in een klimaattuin

“Nog een manier om de temperatuur in je tuin te beperken, is water”, vult Marc aan. “Door te verdampen, door warmte te absorberen en eventueel te transporteren, zorgt water voor extra koeling in je tuin. Op hete dagen is het boven een waterpartij tot 6° koeler. Helemaal ideaal is het als er wind over of langs het water kan waaien voor hij bij je terras of favoriete zitplekje voorbijkomt. Ook als een boom lucht kan aanzuigen van over, door of langs een waterpartij krijg je aanvoer van gekoelde lucht. Hoe groot het verkoelend effect is van je waterpartij hangt af van de afmetingen daarvan. Met een fontein in een vijver kan je bijvoorbeeld meer druppels de lucht in brengen.”

Regenwater terug aan de natuur geven

“Ook een optie: een gesloten watermuur. Dat kan tegen de gevel van je woning, een tuinmuur of gelijk welk ander stevig scherm. Een watergordijn is eveneens mogelijk. Daarbij stroomt of druppelt water uit een buis of kader en valt het in een opvanggoot of reservoir. Dicht bij je terras is het leuk om water te vernevelen. Daar bestaan ook verschillende systemen voor. En bij extreme temperaturen helpt het ook om je terras nat te maken. Zo doe je de temperatuur zakken met 2 tot 4°.” Marc benadrukt ook hoe belangrijk het is om regenwater op te vangen, te stockeren voor in drogere periodes, en het in je eigen tuin te houden. “Nu vloeit veel regenwater gewoon het riool in. Je geeft het beter terug aan de natuur.” 

5 snelle tips voor de klimaattuin

1. Zet planten dicht tegen elkaar aan, zonder blote grond ertussen. Zo kan die niet uitbakken door de zon. Wil je niet zoveel planten zetten? Leg er dan mulch tussen.
2. Maak planten niet lui. Giet enkel als het nodig is bij lange periodes van droogte. Boomwortels zoeken meer dan drie meter diep naar water.
3. Laat je terras afhellen naar een buienborder.
4. Er zijn verschillende systemen om je grond vochtig te houden, zoals waterbufferende gelkorrels. Die kunnen 10 jaar lang water absorberen bij hevige regenval en geleidelijk afgeven aan plantenwortels.
5. Maak je terras niet groot en zet er potten met planten op. Eventueel voorzien van een druppelsysteem om ze voldoende water te geven.