Welk plaatmateriaal kies je voor welke klus?

Bij veel klussen, zoals wanden plaatsen of een plafond, gebruik je platen om grotere oppervlakken af te werken. Afhankelijk van de vorm, de omstandigheden (natte/droge ruimte, buiten/binnen) en je smaak, zal je moeten bepalen welk plaatmateriaal het meest geschikt is voor de klus. Massief hout vermelden we bewust niet: klussers gebruiken zelden massief hout in plaatvorm.

Gipskartonplaten

Gipskartonplaten zijn de meest gebruikte bouwplaten voor de binnenafwerking van woningen. Voorzetwanden, scheidingswanden, plafonds: allemaal toepassingen waarvoor gipsplaten de ideale oplossing bieden. Ze zijn verkrijgbaar in verschillende standaardmaten waarvan 260x120cm het meest voorkomt. Voor het bekleden van plafonds zijn de platen van 120 op 60 praktischer. De dikte varieert van 9,5 tot 18mm. De meest courante diktes zijn 9,5mm en 12,5mm, waarbij de platen van 9,5mm zich goed lenen voor de bekleding van plafonds en de platen van 12,5mm een goede keuze zijn voor wanden of voor klussen in de badkamer (als ze ook vochtwerend zijn).

De platen van 9,5mm zijn goedkoper, maar de platen van 12,5mm zijn steviger. Voor de dikkere platen mag het regelwerk waarop ze bevestigd worden een tussenafstand hebben van 60 cm. Voor platen van 9,5 mm is dat slechts 40 cm. Je geeft in dat laatste scenario meer uit aan het materiaal van de onderstructuur, vooral aan de extra werkuren voor de plaatsing ervan. Gipskartonplaten hebben veel verschillende eigenschappen, aangezien ze ook zo universeel inzetbaar zijn. Zo zijn sommige platen:

• Vochtwerend: vochtwerende gipsplaten zijn de beste keuze in natte ruimtes. Gebruik ze om je badkamerwand mee te bekleden of zelfs als ondergrond voor de tegels in de douche of omkadering van het bad. Ook in de keuken zijn deze platen, te herkennen aan hun groene kleur, erg geschikt.
• Dampwerend: deze platen zijn aan één zijde bekleed met een dampwerende laag. Zeer interessant voor plafonds op de bovenverdieping, of voor de afwerking van de zolderwanden van een zadeldak.
• Brandwerend: brandwerende gipsplaten kunnen in geval van brand de hitte en het vuur langer weerstaan. Interessant voor bijvoorbeeld de traphal.
• Schokbestendig: gipsplaat met extra sterke eigenschappen. Ideaal wanneer er zwaardere eisen worden gesteld, zoals voor wanden in fuifzalen, voetbalkantines...

De voorkant herken je normaal gezien aan de lichtere kleur. Het op maat maken van een gipskartonplaat kan makkelijk met een breekmes of een zaag. Raadpleeg onze klus ‘Gipsplaten bewerken’ voor meer info. Meestal worden gipsplaten op een houten of een metalen onderstructuur geschroefd met gipskartonschroeven. In sommige gevallen worden de platen rechtstreeks tegen de muur gekleefd met lijm of met speciale nagels bevestigd.

Kanttype

Het kanttype is van belang voor de afwerking van de voegen. Platen met twee afgeschuinde kanten zijn het meest gebruikte type: naad tussen twee platen wordt met voegband en voegpasta afgewerkt. Platen met afgeronde kanten: naad wordt zichtbaar gelaten en hoeft niet afgewerkt te worden. Platen met halfronde, afgeschuinde kanten: er is geen voegband, maar enkel voegpasta nodig om naden tussen twee platen af te werken.

Voordelen van gipsplaten:

• Snelle en eenvoudige verwerking
• Glad oppervlak
• Breed toepasbaar
• Hoge geluidsisolatie (Zie klus ‘Akoestisch isoleren met gipskartonplaten’)
• Bij brede formaten gaat het werk snel vooruit en zijn er minder voegen
• Smalle formaten zijn gemakkelijker te verwerken

Klussen

Aangezien gipsplaten zich goed lenen tot doe-het-zelfwerk, is het zeker de moeite om onze praktische tips te lezen in de klussen: Gipsplaten bewerken, Gipsplaten als scheidingswand plaatsen, Halfhoge wand plaatsen met gipskartonplaten, Gipskartonplaten op wand verlijmen, Akoestisch isoleren met gipskartonplaten en Voorwerpen bevestigen aan gipskartonplaten.

Platen op basis van hout

Het aantal bouwplaten met hout als hoofdbestanddeel is enorm groot. Sommige platen zijn goed voor constructieklussen, andere eerder geschikt als afwerkingsmateriaal. Een overzicht van de meest courante bouwplaten op basis van hout.

1. Triplex/Multiplex

Dit zijn platen die uit drie (triplex) of meer (multiplex) lagen hout bestaan. Ze worden op elkaar gelijmd met de houtnerf van de ene laag haaks op de houtnerf van de andere laag. Zo ontstaat een stevig geheel. Hoe dikker de plaat, hoe sterker. Triplex is een goed materiaal voor binnenafwerking. Het sterkere multiplex kan je als klusser ook gebruiken in zwaar belaste constructies (bouw van een tuinhuis). Bevestig het materiaal met schroeven.

Voordelen Triplex/Mutliplex:

• Sterker dan massief hout met zelfde afmetingen
• Het ‘werkt’ minder dan massief hout
• Verkrijgbaar in uiteenlopende afmetingen

2. Betonplex

Betonplex is een multiplex- of spaanplaat met een toplaag van epoxy. Deze bovenlaag zorgt voor een slijtvaste, waterdichte afwerking. Het gladde oppervlak van de toplaag maakt betonplex erg geschikt om bekistingen mee te vervaardigen voor het storten van beton. Omdat het beton achteraf goed loskomt van de planken. Ook voor het bekleden van aanhangwagens of bedrijfswagens is betonplex populair. Net als voor de afwerking van hondenhokken en glijbanen in speeltuinen. Betonplex is verkrijgbaar in diverse formaten en met verschillende laagdikten voor de toplaag.

Voordelen betonplex:

• Sterker dan massief hout met zelfde afmetingen
• Het ‘werkt’ minder dan massief hout
• Verkrijgbaar in uiteenlopende afmetingen
• Waterdichte toplaag
• Gladde afwerking

3. MDF

MDF of medium-density fibreboard bestaat uit samengeperste houtvezels en lijm. Dat zorgt ervoor dat MDF er na zagen minder ruw uitziet dan andere vezelplaten. Het is vooral bekend als afwerkingsmateriaal (voor kasten, planken, wanden, plinten, deuren, …), maar kan ook dienstdoen als constructie-element. MDF-platen zijn verkrijgbaar met verschillende eigenschappen. Zo heb je vochtwerend en brandwerend MDF. Maar ook MDF dat specifiek gemaakt is voor buitentoepassingen of als vloerbedekking. Bevestig MDF met schroeven. Boor de gaten voor om te voorkomen dat het materiaal gaat splijten. Afwerken kan met lak of verf, maar gebruik wel eerst een primer.

Voordelen van MDF:

• Makkelijk te bewerken
• Slijtvast
• Goed te verzagen in complexe vormen (zaagrand ziet er netjes uit)
• Het materiaal leent zich goed voor freesbewerkingen (Raadpleeg onze klus ‘Werken met een bovenfreesmachine’)

4. OSB

Oriented Strand Board of OSB bestaat uit verschillende lagen gerichte houtschilfers en kan zowel voor decoratieve als voor constructiedoeleinden gebruikt worden. Het is een van de meest veelzijdige bouwplaten die er zijn. OSB vind je in verschillende kwaliteiten:

• OSB/1: voor algemeen gebruik in droge omstandigheden, vooral decoratieve toepassingen.
• OSB/2: voor lastdragende constructies in droge omstandigheden.
• OSB/3: voor lastdragende constructies in vochtige omstandigheden.
• OSB/4: voor zware last dragende constructies in droge of vochtige omstandigheden.

OSB is tegenwoordig een veel gebruikt materiaal voor ondervloeren, bijvoorbeeld om te betegelen of met laminaat verder af te werken. Boor de schroefgaten voor om splijten te voorkomen.

Voordelen :

• Sterk
• Milieuvriendelijke productie
• Ruim inzetbaar

5. Spaanplaat (vezelplaat)

De spaanplaat of vezelplaat bestaat uit houtvezels. De structuur ziet er niet glad uit. Spaanplaat is dan ook geen verfijnd afwerkingsmateriaal. Typische toepassingen zijn: ondervloer, werkblad voor werktafel, opbergkast in garage, … De vezelachtige structuur maakt dat spaanplaten nogal vlug splinteren en niet geschikt zijn in vochtige ruimtes, aangezien waterdamp er goed kan indringen. Spaanplaten laten zich niet makkelijk verven. Je zal verschillende lagen moeten aanbrengen om een goede dekking te verkrijgen.

Voordelen spaanplaat:

• Goedkoop
• Diverse afmetingen

6. Hardboard

Hardboard is een dunne plaat van samengeperste houtvezels. Deze plaat heeft een zachte en een ruwe kant. Hardboard bestaat in verschillende diktes en wordt behalve als ondervloer ook vaak als bekledingsmateriaal toegepast of als achterwand van kasten.

Voordelen hardboard:

• Gemakkelijk te verwerken
• Goed te schilderen
• Stevig

7. Meubelplaat

Qua kwaliteit is meubelplaat vergelijkbaar met triplex/multiplex. De plaat bestaat uit twee dunne buitenlagen met daar tussenin een dikkere plank, wat zorgt voor een stevig geheel. Eén van de buitenlagen kan eventueel nog bekleed zijn met een laag fineer. Meubelplaat wordt uiteraard vaak gebruikt voor meubels, maar ook als legplank.

Voordelen meubelplaat:

• Stevig
• Duurzaam
• Relatief goedkoop
• Ruim inzetbaar