De Vlaamse Woonbalans: “Heel Vlaanderen kampt met betaalbaarheidsproblemen”

Hoe doet jouw gemeente het op de Vlaamse Woonbalans? Met de nieuwe tool van Embuild Vlaanderen kan je checken hoe jouw gemeente scoort op betaalbaarheid. Maar het belicht eveneens de krapte op de woonmarkt. “Er is een tekort en naar de toekomst wordt de situatie alleen maar penibeler”, stelt Caroline Deiteren, de nieuwe directeur-generaal van Embuild Vlaanderen.

Vlaamse Woonbalans

Hoeveel geld besteedt een Vlaams huishouden aan zijn woning en hoe gaat de betaalbaarheid van woningen evolueren? Dat vroeg Embuild Vlaanderen, de spreekbuis van de bouwsector in Vlaanderen, zich af en daarom lanceren ze een nieuw instrument. Caroline Deiteren van Embuild Vlaanderen: “Met de Vlaamse Woonbalans volg je op hoeveel inkomen een huishouden besteedt aan woonlasten. Daarbij gaat het om nieuwe kopers en huurders. De Woonbalans houdt rekening met de huur of de hypothecaire lening, in combinatie met de energiekosten. Van zodra de wijzer van de balans de 30% overschrijdt, kunnen er betaalbaarheidsproblemen opduiken.”

Maar waarom nu een dergelijke tool lanceren? “We stellen vast dat er nood is aan bijkomende sensibilisering. Met deze tool kaarten we het probleem van betaalbaar wonen aan en leggen we de link naar de krapte op de woonmarkt. Dit is nog maar een eerste aanzet. We hopen de huidige Woonbalans verder te voeden met extra cijfers en eventueel extra parameters. Momenteel geeft het wel een goed globaal beeld van de Vlaamse woonbehoefte en het bestaande woonbestand.”

Hoge woonlast in steden

Voor heel Vlaanderen staat de balans voor tweeverdieners, die in 2023 een woning gekocht hebben, op 37%. Terwijl dat in 2021 nog 30% was. Sint-Martens-Latem spant de kroon met 65%. In en rond Gent, Leuven, Antwerpen en de Brusselse randgemeenten wordt de 40% vaak overschreden. Maar er zijn ook - vaak landelijke - gemeenten die onder de 30% duiken. 

Gemeenten met de hoogste woonlast voor kopers

Ook voor huurders

Ook huurders krijgen met de Woonbalans meer inzicht in het vastgoed van hun gemeente. Voor alleenstaande huurders staat de balans met 52% in het rood. In 2021 stond die op 48%. Het betaalbaarheidsrisico is het grootst in Vlaams-Brabant. De randgemeenten van Brussel en Leuven en omstreken springen eruit met 60%. Sint-Pieters-Leeuw, Machelen en Drogenbos staan bovenaan de lijst met 63%. De gemiddelde huurprijs lag vorig jaar in die drie gemeenten op 1.045 euro. 

 Gemeenten met de hoogste woonlast voor huurders

Blik op betaalbaarheid

Voorts brengt de Woonbalans in kaart hoe het betaalbaarheidsrisico per gemeente zal evolueren in de toekomst en dit op basis van zes parameters: vergunningen, bouwgronden, huishoudensevolutie, woningen zonder domicilie, het overstromingsrisico en woonlasten. Gecombineerd biedt dit een globaal beeld van het toekomstige betaalbaarheidsrisico in een gemeente. Daaruit blijkt dat de grote steden en de kustgemeenten momenteel te kampen hebben met de grootste hindernissen. 

Blankenberge bijvoorbeeld scoort bijzonder hoog, voornamelijk door het grote overstromingsrisico en het hoge aandeel woningen zonder domicilie (tweede verblijven, vakantiewoningen). Landelijke gemeenten en woongemeenten doen het vandaag vaak een stuk beter. Het Vlaams-Brabantse Kortenaken bijvoorbeeld scoort met 29% onder het Vlaams gemiddelde. Er zijn daar nog heel veel beschikbare percelen, de huishoudensgroei is beperkt en de woonlast is er laag. 

Is er geen woonoverschot?

Al gaan er toch stemmen op die spreken over een woonoverschot. Er zouden vandaag meer woningen zijn dan huishoudens. “Dat is helemaal niet zo. De woningen waarover men praat zijn woningen zonder domicilie, zoals tweede verblijven, vakantiewoningen en studentenkoten. Of panden die leegstaan in afwachting van een vergunning of de start van een sloop- en heropbouwproject. Daarnaast zijn er in verschillende steden grote projecten die niet van de grond komen. Wij willen geen doemscenario's schetsen, maar wel waarschuwen. Er is nu al een tekort en naar de toekomst toe wordt de situatie alleen maar penibeler”, besluit Deiteren.