Tuinvijver onderhouden

Wie al langer over een tuinvijver beschikt, weet dat het een voortdurende opgave is om over de kwaliteit ervan te waken. Dat geldt voor vijverplanten en de chemische samenstelling van het vijverwater, maar ook voor de vissen die het hele jaar in optimale omstandigheden moeten kunnen rondzwemmen.

Stap 1: vijverplanten onderhouden

Voorjaar

• De lente is de meest geschikte periode om je vijverplanten onder de loep te nemen en de tijdens de wintermaanden aangebrachte schade te herstellen.
• Vervang zwakke en dode planten door nieuwe. Hevig woekerende of te groot wordende planten kan je delen of vervangen. Rottende wortels, van bijvoorbeeld waterlelies, snij je weg en plantkorven of –zakken mogen eventueel worden bijgevuld met vijveraarde.
• Deel of vervang niet alle planten ineens, anders krijg je dit jaar een erg kale vijver, waardoor het biologische evenwicht in het gedrang komt. Het is daarom beter dat je bij elk voorjaarsonderhoud één of hooguit twee plantengroepen onder handen neemt.
  • Waterlelies: deze moeten om de 3 à 4 jaar gedeeld worden. Zeker als je merkt dat ze kleinere bladeren vormen en minder welig bloeien. Je mag waterlelies delen van zodra er geen nachtvorst meer is.
  • Moerasplanten: een goede richtlijn is dat je moerasplanten om de 2 jaar deelt. Blijken de planten nog in topconditie, dan wacht je wat langer tot ze te groot dreigen te worden of beginnen af te sterven. Net als waterlelies mag je moerasplanten delen in het vroege voorjaar, na de vorstperiode.
  • Drijfplanten: deze planten laat je best zoals ze zijn. Tijdens het hoogseizoen kan je te sterk uitbreidende drijfplanten nog altijd uitdunnen. Gedurende de wintermaanden zakken ze meestal naar de bodem van de vijver.
  • Zuurstofplanten: te grote bossen zuurstofplanten mag je opdelen of uitdunnen. Maar wacht ermee tot tijdens de zomermaanden. In de winter sterven de zuurstofplanten immers af, waardoor het sowieso een hele poos duurt vooraleer ze zich opnieuw goed ontwikkelen.

Najaar

• In het najaar verwijder je de afgestorven plantendelen en bladeren uit de vijver. Zo voorkom je bodemverzuring tijdens de wintermaanden, en overvloedige algengroei in het voorjaar.
• Gebruik een hark om ook de bodem van de vijver te ontdoen van gezonken, halfverteerd organisch materiaal. Daarna kan je eventueel een bodemsubstraat aanbrengen. Dit heeft geen invloed op de chemische samenstelling van het water en zal de natuurlijke ontwikkeling van de vijver na de wintermaanden stimuleren.
• In de herfst kan je een net over de vijver spannen om te voorkomen dat afvallende bladeren in je vijver terechtkomen.

Stap 2: waterkwaliteit controleren

• Controleer in het voorjaar zeker het zuurstofgehalte. Na de winter kan er zuurstofgebrek optreden omdat micro-organismen zich op het nog aanwezige organische afval storten. Ze produceren hierbij koolstofdioxide en verbruiken veel zuurstof. Omdat de zuurstofplanten zich opnieuw moeten ontwikkelen, kan het nodig zijn dat je dan zelf wat extra zuurstof aan het vijverwater toevoegt met een zuurstofpompje.
• Gebruik een testkit om regelmatig de chemische samenstelling van het vijverwater te controleren. Let hierbij vooral op de pH-waarde, die het zuurgehalte van het water aangeeft. Bij een gezonde vijver zal de pH-waarde ’s ochtends rond de 7 à 8 pH liggen, en ’s avonds rond de 8 à 9 pH. In de handel vind je speciale producten die een te hoog of te laag zuurgehalte weer op peil brengen.
• De pH-waarde wordt rechtstreeks beïnvloed door de KH-waarde, of de carbonaatvastheid. Een KH-waarde van 5 is ideaal en wijst erop dat het zuurgehalte van het vijverwater stabiel blijft.
• Als je de GH-waarde (gezamenlijke hardheid) test, let er dan op dat die tussen de 8 en de 12 ligt. Zeker voor het ingaan van de vaak natte winter, want regen heeft een nadelige invloed op de GH-waarde die, net als de KH-waarde, bijdraagt tot een stabiel zuurgehalte.
• Om het ontwikkelingsproces van je vijver na de winter wat te versnellen, kan je een startkuur voorzien met een dosis gevriesdroogde bacteriën.
• Controleer ook de vijverpomp, filter en eventuele UV-filter. Want tijdens het hoogseizoen als je vijver barst van het leven, kan je defecten missen als kiespijn. Geef de filter een onderhoudsbeurt en vervang beschadigd of oud filtermateriaal. Vervang ook de lamp van de UV-filter, of zorg dat je enkele reservelampen hebt.

Stap 3: vissen verzorgen

• Als bij de intrede van de winter de watertemperatuur onder de 8°C zakt, stop je met het voeren van de vissen. In het voorjaar mag je de vissen terug beginnen voeren zodra de watertemperatuur terug boven de 10°C stijgt.
• Controleer regelmatig de conditie van de vissen. Let vooral op zwakke, weinig actieve vissen.
• Let ook op uitwendige kenmerken van de vissen. Zweren of onnatuurlijke plekken aan vinnen en schubben duiden op een bacteriële infectie. Als je ze tijdig opspoort, kan je problemen meestal verhelpen met speciale zalfjes die je in de handel kan kopen.
• Vijvervissen kunnen ook geplaagd worden door parasieten, zowel in- als uitwendig. De bekendste parasieten zijn bloedzuigers, karperluizen en ankerwormen. Uitwendige parasieten begeven zich het liefst in de buurt van de kop van de vis. Als je parasieten ontdekt, raadpleeg je best zo snel mogelijk een deskundige. Die helpt je om de aangetaste vissen te verzorgen, en de oorzaak van de parasieten op te sporen.
• Verder komen schimmelaantastingen vaak voor bij vijvervissen. Schimmel ziet er uit als een donzige, witte groei op de flanken van de vis. Soms kleurt de schimmel groen of bruin door de algen die zich eraan vasthechten. In de handel vind je diverse middelen om schimmels te bestrijden.
• Zet zieke vissen apart in een bakje of emmer. Je kan ze dan beter behandelen, en voorkomt dat gezonde vissen ook ziek worden.

Stap 4: vijver ijsvrij houden

• In de winter zetten vijverplanten minder koolstofdioxide om in zuurstof. In combinatie met een ijslaag op het vijveroppervlak kan er dan een zuurstofgebrek ontstaan. Daarom moet je ervoor zorgen dat de vijver nooit helemaal met ijs overdekt kan worden.
• Met wat warm water kan je een wak maken met een doorsnede van 5 tot 10cm. Controleer bij aanhoudende vorst geregeld of de wakken niet dichtgevroren zijn. Probeer nooit een wak in het ijs te hakken, omdat de vissen daar erg onder kunnen lijden.
• Om te voorkomen dat je vijver helemaal dichtvriest, kan je ook een zuurstofpompje inschakelen, dat (een deel van) de bovenste waterlaag in beweging houdt.
• De vijver bedekken met planken kan ook, maar het nadeel is dat de vissen dan enkele maanden in het donker zullen moeten doorbrengen. Transparante kunststofplaten kunnen eventueel uitkomst bieden.