Dilemma: klassieke domotica versus Internet of Things

Slimme woningen, aangestuurd op basis van data, zijn de toekomst. Maar hoever staan we op dat vlak? En wat betekent de datarevolutie voor jou? Livios vroeg het aan Rik Vereecken, overtuigd pleitbezorger van slimme gebouwen.

Zijn boodschap is prangend: “Als elk land evenveel energie zou verbruiken als de G20-landen (samen goed voor 90 % van het wereldwijde bruto nationaal product, red.), gaat onherroepelijk het licht uit. We stevenen af op een ijsberg en zijn compleet stuurloos. Het Europese energiebeleid is een ramp.”

Een somber vooruitzicht.

Er is één lichtpuntje: we weten precies waar onze energie naartoe gaat. Gebouwen zijn de grootste energieverslinders, goed voor 40 % van het energieverbruik. Door gebruik te maken van IoT-technologie (gebaseerd op het Internet of Things, red.), waarbij we data verzamelen en analyseren, zorgen we voor een hoger gebruikscomfort en een gezonder binnenklimaat. En kunnen we de energiefactuur gevoelig doen dalen.

Volgens u draait het allemaal om één ding: het correct gebruik van data.

Dát is de oplossing. Ook voor het probleem van het onevenwicht in het stroomnet, als gevolg van pieken in zonne- en windenergie. Als je vandaag weet wat er morgen gebeurt, kan je je energieproductie daarop afstemmen. 

Data zijn ook van belang voor het berekenen van technische installaties. Het rendement van warmtepompen is meestal een pak lager dan wat de technische fiche vermeldt. Toch baseren studiebureaus en EPB-verslaggevers zich op die gegevens. Het gebruik blijkt dan ook vaak hoger dan verwacht. Daar zijn diverse redenen voor: fout gedimensioneerd, slecht afgesteld, verkeerd type …

Door het gedrag van de installatie en de weersomstandigheden te analyseren, krijg je inzicht hoe de installatie écht functioneert. Zo’n analyse kan grotendeels automatisch gebeuren.

Zijn onze woningen klaar voor die datarevolutie?

Er is een omslag nodig, als we de strengere bouwnormen willen volgen. Smart homes zijn de enige oplossing om het E-peil duurzaam te laten dalen. En cruciaal voor de overschakeling op smart grids, de slimme stroomnetten.

Op smart homes liggen meestal PV-panelen en die helpen de stroomproductie en het -verbruik in evenwicht te houden. Ik geloof in nieuwe verdienmodellen. De tijd dat je een vast tarief betaalt per kilowattuur loopt ten einde. De marktprijs varieert per uur en hoe meer groene stroom we produceren, hoe groter de prijsschommelingen.

Daarom denk ik dat de elektriciteitsprijs in de toekomst doorheen de dag zal variëren in functie van het aanbod. Is de prijs laag, kan je extra stroom afnemen, bijvoorbeeld voor je elektrische auto. Is de prijs hoog, dan neem je minder af of lever je elektriciteit aan het net.

Maar zover zijn we nog niet?

Voorlopig is er weinig slim aan een smart home: het huis zelf weet niets, de technieken erin ook niet. Er bestaan wel slimme toepassingen, maar momenteel ligt de focus nog vooral op het comfort van de gebruiker. Neem de alles-uitfunctie, die automatisch het alarm aanschakelt en de aanwezigheidssimulatie start. Als je die klassieke domoticatoepassing koppelt aan het internet krijg je een veredelde afstandsbediening. Zodat je vanop de Bahama’s kan checken of het alarm thuis aan staat.

Het ‘Internet of Things’ heeft domotica wel toegankelijker gemaakt.

Dat klopt. Dankzij slimme thermostaten (zoals de Nest, red.) of intelligente verlichting (zoals Philips Hue, red.) kunnen we bestaande woningen zonder veel kosten slim maken. Een oplossing waar je tien jaar geleden duizenden euro’s voor betaalde, heb je nu voor 300 euro.

Maar IoT-technologie confronteert ons ook met een nieuw gegeven: dataopslag in de cloud. IT-sensoren zijn goedkoop, maar je betaalt een verborgen prijs: een stukje privacy. Dat moeten we niet overdrijven: het bedrijf achter de Nest-thermostaat (Google-dochter Nest Labs, red.) ziet jouw verwarmingspatroon en verkoopt die data anoniem en gegeneraliseerd. Dat is hun businessmodel, anders zou dat product nooit zo goedkoop zijn.

Sommige mensen vinden dat schandalig, maar delen wel hun hardlooprondjes op Facebook via Runtastic.com. Ik wil maar zeggen: IoT draait om data en er wordt altijd ergens geld verdiend.

Hoe verhouden klassieke domoticasystemen zich ten opzichte van IoT-technologie?

Dat is nu juist het probleem: je zit met twee totaal verschillende technologieën. Enerzijds heb je domoticasystemen, wat wij ook operationale technologie noemen, die alle toepassingen in huis met elkaar verbinden in één geïntegreerd geheel. Anderzijds heb je IoT-toepassingen, die op het internet gebaseerd zijn, met alle voor- en nadelen.

Het gaat ook om totaal andere fabrikanten. Aan de ene kant heb je de traditionele spelers uit de operationele technologie, zoals Niko, Legrand, Siemens en Jung. Aan de andere kant Google-achtige bedrijven die IoT-producten ontwikkelen.

En dat zorgt voor problemen in de praktijk?

Je krijgt rare situaties. Wat als iemand klassieke domotica wil, maar ook een Nest-thermostaat? Domotica koop je bij een installateur of integrator, terwijl je een Nest-thermostaat gewoon online bestelt. Wie is dan verantwoordelijk? Om nog te zwijgen over veiligheid: IoT is open technologie. Domoticasystemen zijn eerder gesloten.

Bouwheren hebben meer dan ooit nood aan een goede vakman. Een integrator die al die systemen correct met elkaar laat werken, en de koppeling maakt tussen operationele technologie en IoT-technologie.

Ziet de eindgebruiker door de bomen het bos nog?

Zéér moeilijk. De markt is nodeloos complex. Wat wil je als je bouwt of renoveert? Een systeem dat tegemoetkomt aan jouw wensen, zonder dat je moet nadenken over welke technologie nu al dan niet beter is.

In principe kan je twee richtingen uit: of je kiest veilig voor klassieke domotica. Niet altijd de meest sexy oplossing en je betaalt relatief veel, maar je krijgt een zeer goed werkend systeem.

Daartegenover staat IoT-technologie. Dat is zeer toegankelijk, maar brengt ook problemen met zich mee. Stel dat je de verwarming regelt met een Nest-thermostaat, de verlichting via Philips Hue en de beregening via een app van Gardena. Dan heb je alleen al voor die drie toepassingen drie verschillende apps nodig. Niet ideaal, toch?

Wat raadt u bouwheren dan aan? 

Ga in zee met een goede integrator. Hij vormt het cement tussen je architect en de bouwpartners. En geeft objectieve informatie: wat kan je combineren? Welk domoticasysteem is geschikt voor jouw? En hoe kan je dat aanvullen? Je integrator koppelt je domotica ook aan IoT-toepassingen. Zo vermijd je een smartphone vol apps die je niet wil hebben.

Een praktische vraag: moet ik overal kabel voorzien als ik bouw of renoveer?

Een bedrade oplossing is altijd beter. Dus als je bouwt of drastisch renoveert, is dat de beste oplossing. Ten eerste omdat kabel bedrijfszekerder is dan een draadloze verbinding. Ten tweede omdat je een bekabelde installatie makkelijker kan beveiligen.

Heb je een bestaande woning en ga je niet al je bedrading wijzigingen, dan moet je wel draadloos gaan, en dan zijn er systemen die met bepaalde draadloze protocols werken, zoals Z-Wave of Zigbee ... Daar bestaan ook heel goede producten voor.

Wat ik niet aanraad, zijn klik-aan-klik-uitproducten uit de doe-het-zelfhandel: bewegingsmelders met ingebouwde camera’s en dat soort dingen. Spotgoedkoop, maar dat heeft ook een reden: de beveiliging is ondermaats. Uit een recente studie blijkt dat 60 % van dat soort apparaten, waaronder alarmsystemen en garagepoortopeners, vlot te hacken is.

Nog een dilemma: als ik domotica plaats, kies ik dan best voor een gesloten systeem van één fabrikant of voor een open standaard, zoals KNX?

Voor grote gebouwen en kantoren is een standaard de beste optie. Voor een gezinswoning heb je de keuze. Wil je 100 % zekerheid en flexibiliteit, dan kan je gaan voor een standaard. Maar net zoals domoticasystemen ontworpen zijn voor het automatiseren van woningen, is KNX ontworpen voor gebouwautomatisering. Daarom ben je met een typisch domoticasysteem van één fabrikant waarschijnlijk net iets goedkoper af en zit je ook op lange termijn goed.

Tenminste als je de volgende regels in acht neemt. Eén: kies voor een systeem dat al minstens tien jaar bestaat. Twee: kies voor een fabrikant die vasthoudt aan zijn eigen standaard. Er zijn er die dat niet doen en om de paar jaar een compleet nieuw systeem uitbrengen, dat niet compatibel is met het oude. Dat wil je niet meemaken.