Droogte en drinkwatertekort blijven toenemen: wat kan jij doen?

De extreme droogte van de voorbije jaren heeft Vlaanderen zwaar getroffen. Ons grondwaterpeil staat een pak lager dan normaal en we doen het zelfs slechter dan onder meer Spanje en Zuid-Italië. In Wallonië is de situatie minder ernstig. “Het besef dat water schaars en kostbaar is, dringt jammer genoeg nog altijd niet door”, zegt Katrien Smet van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM).

Dat Vlaanderen meer last heeft van droogte dan veel andere Europese regio’s, heeft verschillende oorzaken. “Enerzijds is onze waterbeschikbaarheid erg laag”, zegt woordvoerster Katrien Smet van de VMM. “Dat komt vooral door de grote bevolkingsdichtheid in Vlaanderen en Brussel. Het beschikbare water moet er op een kleine oppervlakte verdeeld worden over een groot aantal inwoners. Anderzijds verbruiken we te veel water en worden de grondwaterlagen niet genoeg aangevuld. Ook daarin speelt de kleine oppervlakte van Vlaanderen een rol, oppervlakte die bovendien meer en meer verhard is. In Wallonië is dat bijvoorbeeld in mindere mate het geval. Verder hebben we er te lang op ingezet om water zo snel mogelijk af te voeren. Pas sinds een paar jaar houden we meer ruimte vrij voor water. Maar ruimte is hier schaars.”

Steeds erger

Ook ons gedrag heeft een impact op de heersende waterschaarste. “Het gaat dan niet alleen om de hoeveelheid drinkwater die we verbruiken, maar ook voor welke doeleinden we het aanwenden”, zegt Katrien Smet. “In Vlaanderen verbruikt een persoon gemiddeld 84 liter drinkwater per dag. 21 l daarvan gaat door het toilet, 6 l is om te poetsen. Ook de droge zomers hebben natuurlijk veel invloed. Wetenschappers voorspellen dat die alleen maar erger worden en dat we meer lange droge periodes zullen afwisselen met korte periodes van hevige regenval en wateroverlast. Door de stijgende temperaturen zal er nog meer water verdampen. Bovendien worden onze waterbronnen bedreigd door verontreiniging en verzilting, die verder oploopt naarmate het waterpeil blijft dalen.”

Grote uitdaging voor iedereen

Om de waterschaarste te bestrijden, is er een structurele aanpak nodig die inspeelt op de oorzaken ervan. “De beste manier om minder grond- en oppervlaktewater uit onze omgeving te halen, is door onze behoefte eraan te beperken“, zegt Katrien Smet. “Daar is een mentaliteitswijziging voor nodig. Tegelijkertijd moeten we de voorraden beter aanvullen door meer water te laten infiltreren en te bufferen. De effecten van de waterschaarste kunnen we dan weer beperken door meer te investeren in bevoorradingszekerheid en door het beschikbare water beter te verdelen. Het staat vast dat de uitdaging groot is en dat iedereen een inspanning zal moeten leveren: niet alleen de overheid en de burgers, maar ook de landbouwers, wetenschappers en bedrijven. Dat gaat tijd kosten.”

Haalbare oplossingen

Het goede nieuws is dat de oplossingen al bekend zijn: we moeten ze alleen nog toepassen. “Met onze Blue Deal kunnen we de droogteproblematiek op een structurele manier aanpakken”, zegt Katrien Smet. “Die Blue Deal omvat 70 concrete maatregelen op zes sporen. Aan de ene kant moeten overheden het goede voorbeeld geven met een gepaste regelgeving, wordt circulair watergebruik de regel en maken we de landbouw en natuur een deel van de oplossing. Aan de andere kant willen we de burgers bewuster maken en hen stimuleren om meer oppervlakte te ontharden, verhogen we de bevoorradingszekerheid en investeren we in innovaties om ons watersysteem slimmer en duurzamer te maken. Als alle partijen hun steentje bijdragen, kunnen we de droogte en waterschaarste terugdringen.”

Concreet: dit kan jij doen

Ook jij kan dus helpen om extreme droogteperiodes en waterschaarste in de nabije toekomst te verminderen. Niet alleen als je gaat bouwen of verbouwen, maar ook in je dagelijks leven. Katrien Smet onderscheidt vijf manieren waarop je een belangrijke bijdrage kan leveren.

• Water besparen

Ga je (ver)bouwen? Denk dan op voorhand goed na over de manier waarop je water verbruikt. Je spaart meteen een hoop kostbaar drinkwater uit door je toilet aan te sluiten op een regenwaterput, een douche te installeren in plaats van een bad en door een spaardouchekop te kiezen. Hou ook altijd een oogje in het zeil voor lekken. Ben je een week op vakantie geweest en staat de watermeter hoger? Dan laat je het best de leidingen nakijken. Maar water besparen kan je elke dag, het hele jaar door. Je hoeft niet te wachten op overheidsmaatregelen om je steentje bij te dragen.

• Water recycleren en hergebruiken

Hoe meer water je recycleert en hergebruikt, hoe minder drinkwater je verspilt. Investeer daarom in een regenwaterput: het water dat je daarin opvangt en opslaat kan je gebruiken in je tuin, om je toilet mee door te spoelen of om schoon te maken. Let er bij de aansluiting wel op dat er geen verbinding ontstaat tussen het drink- en regenwater. Kan je geen hemelwaterput installeren? Dan is een regenton al een stap in de goede richting: die is handig om je planten water te geven.

• Compact bouwen met minder verharding

Door compact en efficiënt te bouwen, beperk je de oppervlakte die je verhardt. Verharding warmt sneller op, geeft meer hitte af en verhindert dat water in de bodem infiltreert. Probeer daarom ook je oprit, terras en tuinpaden zo klein mogelijk te houden. Een andere optie is om je buitenverharding grotendeels waterdoorlatend te maken, zodat het regenwater op die oppervlaktes terug de grond in kan. Hou op voorhand ook rekening met de watertoets van de Vlaamse overheid.

• Een grondig (ver)bouwplan opstellen

Als je gaat (ver)bouwen, begint alles bij een goed plan. Alles wat met leidingen, aansluitingen en de scheiding van afval- en regenwater te maken heeft, stippel je het best op voorhand grondig uit. Tijdens de werken zelf kan een bronbemaling nodig zijn om de bouwput droog genoeg te houden. In dat geval is het belangrijk dat dat water opnieuw in de grond kan infiltreren: dat heet retourbemaling. Lukt dat niet? Probeer het bemalingswater dan ergens anders voor te gebruiken.

• Je tuin klimaatvriendelijk aanleggen

Ook je tuin kan je inschakelen om beter met water om te springen. Dat doe je door verharding te vermijden, maar je kan een deel van je tuin ook inrichten als een wadi. Dat is een bufferingszone die ervoor zorgt dat regenwater in de bodem infiltreert en dus niet naar de riolering afvloeit. Verder is het belangrijk om de flora aan te passen aan de bodem(soort) in jouw tuin en om genoeg schaduw en verfrissing te voorzien door bomen en struiken te planten.

Wil je nog meer tips om beter met water om te gaan tijdens de (ver)bouwwerken? Deze brochure helpt je op weg.