Slim ventileren op maat: alles over vraaggestuurde ventilatie

Een gezond binnenklimaat zonder energie te verspillen? Vraaggestuurde ventilatie past zich automatisch aan aan de luchtkwaliteit in huis. Het systeem meet continu CO₂, vocht en soms zelfs VOC’s (vluchtige organische stoffen) en stemt de ventilatie in huis daarop af. Zo geniet je altijd van frisse lucht, zonder onnodige warmteverliezen. Ontdek hoe vraaggestuurde ventilatie werkt, welke soorten er bestaan en waarom het de ideale keuze is voor wie luchtdicht en energie-efficiënt wil bouwen.

Wat is vraaggestuurde ventilatie?

Vraaggestuurde ventilatie is een slim ventilatiesysteem dat automatisch de hoeveelheid verse lucht aanpast aan de behoefte in huis. In plaats van constant evenveel te ventileren (zoals bij klassieke systemen), meet het systeem continu de luchtkwaliteit via sensoren. Die meten:

• Het CO₂-niveau (ademhaling en aanwezigheid van mensen)
• De luchtvochtigheid (bij koken, douchen, drogen)
• Vluchtige organische stoffen (VOC’s) uit meubels, schoonmaakproducten, enz. 

Als de luchtkwaliteit slechter wordt, verhoogt het systeem automatisch het ventilatiedebiet. Zodra de lucht weer schoon is, schakelt het terug naar een lager niveau. Het ventileert dus alleen waar en wanneer het nodig is.

Waarom kiezen voor vraaggestuurde ventilatie?

Vraaggestuurde ventilatie is ideaal voor wie comfort, gezondheid en energie-efficiëntie wil combineren. Het werkt alleen wanneer nodig, op basis van sensormetingen. Dat biedt heel wat voordelen:

1. Altijd gezonde lucht: het systeem reageert automatisch op stijgende CO₂-waarden of vochtigheid. Zo blijft de luchtkwaliteit in huis optimaal, zonder dat je er zelf aan hoeft te denken.
2. Energie besparen: omdat er enkel geventileerd wordt wanneer nodig, gaat er minder warmte verloren. Dat zorgt voor een lager energieverbruik en helpt je om strenge energienormen te halen.
3. Meer comfort en minder geluid: het ventilatieniveau past zich voortdurend aan. Daardoor ervaar je minder tocht, minder geluid en een constant binnenklimaat.
4. Perfect voor goed geïsoleerde woningen: vraaggestuurde ventilatie voorkomt vochtproblemen en schimmelvorming in luchtdichte woningen, zonder onnodige ventilatieverliezen.
5. Lagere onderhouds- en gebruikskosten: doordat het systeem minder vaak op volle kracht draait, gaan componenten langer mee en blijven energiekosten beperkt.

Wanneer kiezen voor vraaggestuurde ventilatie?

Vraaggestuurde ventilatie is vooral interessant als je comfort, energiezuinigheid en gezonde lucht belangrijk vindt. Toch is het niet voor elke woning of situatie even noodzakelijk. Hier maakt dit type ventilatiesysteem echt het verschil:

1. Bij nieuwbouw of grondige renovatie

Bij luchtdichte, goed geïsoleerde woningen is natuurlijke ventilatie niet voldoende. Vraaggestuurde ventilatie zorgt er dan voor dat de luchtkwaliteit goed blijft, zonder dat er te veel warmte verloren gaat.

2. Als je energie wil besparen

Doordat het systeem alleen ventileert wanneer nodig, verbruik je minder energie voor verwarming of koeling. Ideaal als je je E-peil wil verbeteren.

3. In woningen met wisselende bezetting

In kamers die niet altijd gebruikt worden, zoals slaapkamers, bureaus of logeerkamers, moet je niet constant ventileren. Vraagsturing past het debiet automatisch aan, wat comfort en efficiëntie verhoogt.

4. In ruimtes met variabele vochtigheid

Badkamers, keukens en wasruimtes produceren tijdelijk veel vocht. Een vochtigheidsgestuurd ventilatiesysteem zal op die momenten harder werken waardoor schimmel en condens geen kans krijgen.

5. Als je meer comfort en minder onderhoud wil

Je moet zelf niets regelen of controleren: de sensoren doen het werk. Zo blijft de luchtkwaliteit stabiel zonder manuele instellingen.

Voor- en nadelen

Vraaggestuurde ventilatie biedt veel voordelen voor energiezuinige woningen, maar er zijn ook aandachtspunten. 

CO₂-gestuurde ventilatie

CO₂-gestuurde ventilatie is vraaggestuurde ventilatie die de luchtkwaliteit in huis bewaakt aan de hand van het CO₂-gehalte. Sensoren meten continu hoeveel koolstofdioxide er in de lucht aanwezig is. Als het CO₂-niveau stijgt (bijvoorbeeld in een slaapkamer ’s nachts of in een woonkamer met veel personen), verhoogt het systeem automatisch het ventilatiedebiet. Zodra het CO₂-gehalte weer daalt, wordt de ventilatie teruggeschroefd. 

Vochtigheidsgestuurde ventilatie

Vochtigheidsgestuurde ventilatie past de luchttoevoer of -afvoer aan op basis van de luchtvochtigheid in huis. Sensoren meten continu de relatieve vochtigheid in elke ruimte. Als er te veel vocht ontstaat, bijvoorbeeld tijdens het douchen, koken of drogen van was, schakelt het systeem automatisch naar een hoger ventilatiedebiet. En naar een lager debiet van zodra de lucht weer droog genoeg is.

Soorten vraagsturing

Niet elk vraaggestuurd ventilatiesysteem werkt op dezelfde manier. Er bestaan verschillende soorten vraagsturing, afhankelijk van hoe en waar de luchtkwaliteit gemeten en geregeld wordt. De twee belangrijkste types zijn centrale vraaggestuurde ventilatie en zonale vraaggestuurde ventilatie.

1. Centrale vraaggestuurde ventilatie

Bij centrale vraaggestuurde ventilatie zijn de sensoren verbonden met één centrale unit. Die meet de luchtkwaliteit in de woning en regelt van daaruit de ventilatie voor het hele systeem.

Hoe werkt het?

• Sensoren meten CO₂, vocht of VOC’s.
• De centrale ventilatie-unit verhoogt of verlaagt het luchtdebiet voor de volledige woning.
• Alle ventilatiekanalen reageren gelijktijdig op basis van die centrale metingen.

2. Zonale vraaggestuurde ventilatie

Bij zonale vraaggestuurde ventilatie worden sensoren per ruimte (zone) geplaatst. Elke kamer ventileert dus afzonderlijk, afhankelijk van de lokale luchtkwaliteit.

Hoe werkt het?

• In elke ruimte meten sensoren CO₂, vocht of VOC’s.
• De ventilatiekleppen openen of sluiten per kamer naargelang de gemeten waarden.
• Zo wordt er enkel geventileerd waar nodig.

Prijs

Voor een degelijk vraaggestuurd ventilatiesysteem mag je rekenen op een investering van 5.000 tot 7.000 euro. 

Premies

Als je je woning renoveert of energiezuiniger maakt, kan je een renovatiepremie aanvragen, afhankelijk van de regio waar je woont. Het bedrag van de premie hangt af van je gezinsinkomen en -samenstelling.

• Mijn VerbouwPremie in Vlaanderen: je kan geen premie krijgen voor het plaatsen van ventilatie. Vervang je jouw buitenschrijnwerk, dan moet je wel aan de ventilatievoorwaarden voldoen om in aanmerking te komen voor de premie voor ramen en deuren.
• RENOLUTION-premie in Brussel: je kan een premie aanvragen voor een ventilatiesysteem C of D.
• Prime Habitation in Wallonië: je kan een premie krijgen voor een centraal mechanisch ventilatiesysteem met enkelvoudige luchtstroom of dubbelvoudige luchtstroom en voor een mechanisch ventilatiesysteem met enkelvoudige luchtstroom of dubbelvoudige luchtstroom dat ventilatie voorziet in een deel van de ruimtes. 

Tip: raadpleeg hier de bedragen van de premies.

Welke systemen werken met vraaggestuurde ventilatie?

Vraaggestuurde ventilatie is geen apart type ventilatiesysteem, maar een regelsysteem dat kan worden toegepast op verschillende ventilatietypes. Het idee is steeds hetzelfde: het ventilatiesysteem past het debiet automatisch aan op basis van de luchtkwaliteit (CO₂, vocht, VOC’s). Je kan het dus gebruiken bij zowel een ventilatiesysteem C als type D. 

Hoeveel sensoren kan ik best plaatsen en waar?

Correct geplaatste sensoren bepalen sterk het succes van een vraaggestuurd ventilatiesysteem. Te weinig of verkeerd geplaatste sensoren kunnen leiden tot een slechte luchtkwaliteit in sommige ruimtes of onnodig energieverbruik.

Aantal sensoren

• Centrale vraagsturing: 1 à 2 sensoren zijn meestal voldoende, geplaatst in representatieve ruimtes zoals de woonkamer of keuken.
• Zonale vraagsturing: 1 sensor per zone/ruimte. Bijvoorbeeld: woonkamer, keuken, badkamer, slaapkamers.
• Hoe groter de woning, hoe meer sensoren er nodig zijn. 

Tips voor de plaatsing van sensoren

• Vermijd sensoren in direct zonlicht of vlak bij warmtebronnen, dit kan de metingen vervalsen.
• Installeer sensoren niet vlak bij ramen of deuren waar tocht kan optreden.
• Controleer regelmatig of de sensoren stofvrij zijn en correct werken. 

Vraaggestuurde ventilatie en geluidsisolatie

Moderne, luchtdichte woningen houden warmte en geluid goed binnen. Ventilatiesystemen die continu draaien, of te hard blazen, kunnen hoorbare luchtstromen of trillingen veroorzaken. Deze geluidsoverlast kan je comfort verminderen, vooral in slaapkamers of studeerkamers. Vraaggestuurde ventilatie is veel stiller omdat het alleen ventileert wanneer dat nodig is. De ventilatie draait dus meestal niet op volle kracht. Een lager debiet betekent ook minder geluid. Hou verder rekening met deze tips om geluidsoverlast te vermijden:

• Plaats geluiddempers in ventilatiekanalen om de luchtstroming te dempen.
• Te kleine kanalen verhogen de luchtweerstand en het geluid. Kies de correcte kanaaldiameter.
• Plaats sensoren niet bij openingen waar lucht turbulent kan zijn, bijvoorbeeld vlak bij ramen of deuren.
• Zorg voor een flexibele kanaalophanging: dit vermindert trillingen van de motoren en kanalen. 

Vraaggestuurde ventilatie voor luchtdicht bouwen

Een belangrijke uitdaging bij luchtdichte woningen is het behouden van gezonde lucht in huis zonder warmteverlies of schimmelvorming. Vraaggestuurde ventilatie komt hier perfect van pas: 

• Slimme sensoren meten continu CO₂, vocht en eventueel VOC’s.
• De ventilatie past zich alleen aan wanneer dat nodig is, waardoor warmteverlies beperkt blijft.
• Zonale sturing zorgt ervoor dat elke kamer precies de hoeveelheid verse lucht krijgt die nodig is, ook bij een wisselende bezetting.
• Dit voorkomt dat je ramen openzet uit nood aan frisse lucht, wat slecht is voor de energie-efficiëntie. 

Hoe vraaggestuurde ventilatie helpt bij het behalen van energienormen

Wie bouwt of renoveert moet voldoen aan ventilatie-eisen die opgenomen zijn in de EPB-regelgeving. Om die normen te behalen, is vraaggestuurde ventilatie een goede keuze. Het beperkt warmteverlies, past zich slim aan en stuurt bij waar en wanneer dat nodig is. Zo blijft de luchtkwaliteit in huis op peil, zonder onnodig warmteverlies of energieverbruik. Zo kan je een lager E-peil halen. 

Vraaggestuurde ventilatie versus klassieke ventilatiesystemen

Twijfel je tussen een klassiek of een vraaggestuurd ventilatiesysteem? Dan moet je rekening houden met enkele factoren om een weloverwogen keuze te maken. We zetten de belangrijkste kenmerken van beide systemen op een rij:

Zelf plaatsen of laten plaatsen?

Zelf vraaggestuurde ventilatie installeren kan je overwegen als je technisch onderlegd bent en ervaring hebt met ventilatiesystemen. Anders kan je beter een ventilatie-installateur inschakelen. Zoek je nog een installateur? Vraag hier makkelijk offertes aan bij vakmannen in je buurt. 

Onderhoud

Vraaggestuurde ventilatie werkt automatisch, maar goed onderhoud blijft belangrijk om gezonde lucht te garanderen. Sensoren moeten jaarlijks worden gecontroleerd en gereinigd om nauwkeurig te blijven meten. Ook ventilatoren, filters, roosters en kanalen vragen een regelmatige schoonmaak om stofophoping, energieverlies en geluidsoverlast te voorkomen. Doe dit jaarlijks of tweejaarlijks.

FAQ: vraaggestuurde ventilatie