De wintertuin: zo bespaar je op energie én leef je met de seizoenen

Wat als je geen energie meer nodig hebt om je huis te verwarmen? Met een wintertuin kan dat. We spraken de Argentijnse architect Florencia Collo die dit klimaatneutrale concept uitlegt. Architect Stijn Van den Broecke vertelt ons hoe hij dit concept toepaste in zijn eigen rijwoning in Gent.

Wintertuin bestaat al 30 jaar

Wat als je je woning zo zou ontwerpen of renoveren, dat je geen energie meer nodig hebt om te verwarmen of koelen? Het lijkt utopisch, maar het is een concept dat al gedurende 30 jaar door heel wat architecten wordt toegepast. Zo ook door de Argentijnse architect Florencia Collo van Atmos Lab. Zij integreert bioklimatische wintertuinen in huizen en appartementen, waardoor de zon kan zorgen voor natuurlijke warmte. 

De voordelen van een wintertuin 

“Een wintertuin is een tussenruimte die afhankelijk van de seizoenen een andere functie krijgt”, weet Collo. “Tijdens tussenseizoenen en de zomer is het er heerlijk vertoeven. Alle ramen gaan dan open, je creëert een extra terras en vergroot de leefruimte. Er is een natuurlijke luchtflow, die zorgt voor ventilatie en koeling. In de winter vormt de wintertuin een isolerende buffer. De raampartijen blijven dan gesloten, terwijl de lage winterzon in de woning kan schijnen en een warm deken vormt”, legt Collo uit.

Hoe ontwerp je een bioklimatische wintertuin?

Het ontwerp van zo’n wintertuin moet wel 100% kloppen. “Is dat niet het geval, dan is er kans op oververhitting”, aldus Collo. De opbouw is nochtans vrij eenvoudig. Je hebt eerst een smal terras of balkon dat voorkomt dat de hoge zomerzon de wintertuin te veel opwarmt. Een grote raampartij met enkele beglazing scheidt het balkon van de wintertuin. 

“Die is opgebouwd uit beton om de zonnewarmte te absorberen en om de ruimte warm te houden, zelfs als de zon al onder is. Een zonnegordijn voorkomt dat er te veel zonnewarmte kan binnendringen, terwijl het gordijn wel daglicht doorlaat. Dan volgt een tweede raampartij uit dubbel glas met een lage U-waarde. Tot slot kan je nog thermische gordijnen toevoegen die voor extra isolatie zorgen in de winter en die het zonlicht reflecteren in de zomer.”

Thermische buffer voor de woning

Het grote voordeel van zo’n wintertuin is dat het bijna fungeert als een radiator. “In de winter is het er op zonnige dagen gemakkelijk 8° warmer dan buiten. Is het bewolkt dan is er een temperatuurverschil van maximaal 5°. Dat maakt je wintertuin nog steeds een aangenamere plek dan je balkon, maar het vormt vooral een thermische buffer voor je binnenruimte.”

Verwarming is overbodig

De temperatuur van je binnenruimte zal tijdens de wintermaanden dan zo’n 15° à 19° zijn. “Dat is best leefbaar. In de jaren 70 waren dit zeer normale binnentemperaturen. Verwarming is daardoor eigenlijk overbodig”, weet Collo. In de zomer flirt de temperatuur van de wintertuin met de buitentemperatuur. “Maar het grote verschil is dat het beton de koelte van de nacht en de ochtend blijft vasthouden. Dat maakt het aangenamer om te vertoeven in de wintertuin dan op je terras. Tijdens de tussenseizoenen zal het in de wintertuin tot 5 à 8 graden warmer zijn dan buiten.”

Stijn en Virginie kozen voor een winterzolder

Het is dus een zeer veelzijdige ruimte die ons toelaat om op het ritme van de zon en de seizoenen te leven. Dat is meteen ook de reden waarom Stijn Van den Broecke, van EA+ architecten, en zijn partner Virginie kozen voor een wintertuin. Hun rijwoning in Gent kreeg een bioklimatische serre op zolder.

“Onze wintertuin op zolder leerde ons leven op het ritme van de seizoenen”, vertelt Stijn Van den Broecke

Leven met de seizoenen

Van den Broecke: “Bij een bioklimatische serre draait alles om slim omgaan met energie en ruimte. Tijdens koude winterdagen blijft de geïsoleerde deur naar de zolder dicht, het is daar dan te koud. Maar de rest van het jaar, ongeveer 80% van de tijd, is het er zeer aangenaam vertoeven. Je moet het wel zien als een beschutte buitenruimte en niet als volwaardige binnenruimte. Ook vraagt het een bepaalde mindset: je moet bereid zijn om te leven met de seizoenen. Maar dat maakt dit concept net zo uniek.”

Energie besparen met een wintertuin

Daarnaast kan je er ook energie mee besparen. “Tijdens de koudere maanden woon je kleiner, een deel van je woning, de wintertuin, gebruik je niet. Het verwarmde volume van je woning wordt kleiner, wat een flinke energiebesparing oplevert. De rest van het jaar is het een extra ruimte die afhankelijk van het seizoen een andere functie krijgt", weet Van den Broecke.

Bijverwarmen met ventilatiesysteem

Maar Van den Broecke kwam met nog een extra troef voor zijn wintertuin. “We installeerden een mechanisch ventilatiesysteem D, dat de warmte van de lucht in de wintertuin gebruikt. Als de zon schijnt, kan het op zolder 15 graden warmer zijn dan buiten. Het ventilatiesysteem verspreidt die warme lucht in de woning en houdt zo onze woning op temperatuur. Op die manier besparen we nog extra energie. Een wintertuin zal in ons klimaat nooit de volledige energievraag dekken, maar kan wel een grote besparing betekenen”, besluit Van den Broecke.