Elektrische installatie in huis: tips, kosten en verplichte keuring

Of je nu bouwt of renoveert, je kan niet zonder een goed en veilig werkende elektrische installatie. Maar hoe pak je dat aan? Waar moet je aan denken? En doe je het zelf, of schakel je een vakman in?

Waaruit bestaat een elektrische installatie?

Een elektrische installatie in een woning of gebouw bestaat uit verschillende componenten die samenwerken om de elektriciteit veilig en efficiënt te verdelen. Dit zijn de belangrijkste onderdelen:

1. Elektriciteitsmeter

• Meet het verbruik van elektriciteit in kilowattuur (kWh).
• Wordt geplaatst door de netbeheerder en is eigendom van deze instantie.
• Kan een klassieke meter of een digitale meter zijn.

2. Verdeelkast (zekeringskast)

• Verdeelt elektriciteit naar verschillende stroomkringen in de woning.
• Bevat beveiligingscomponenten zoals automatische schakelaars en differentieelschakelaars.
• Zorgt voor een overzichtelijke en veilige stroomverdeling.

3. Automatische beveiligingsschakelaars

• Ook wel automaten genoemd.
• Schakelen de stroom automatisch uit bij overbelasting of kortsluiting in een specifieke stroomkring.
• Bieden bescherming tegen brand en schade aan toestellen.

4. Differentieelschakelaars

• Detecteren lekstromen naar de aarding (bijvoorbeeld als een persoon contact maakt met een onder spanning staand onderdeel).
• Schakelen de stroom automatisch uit bij gevaarlijke lekstromen om elektrocutie te voorkomen.
• Wettelijk verplicht in huishoudelijke installaties.

5. Stroomkringen

• Afzonderlijke circuits in de woning die elektriciteit leveren aan specifieke ruimtes of toestellen (zoals verlichting, stopcontacten of elektrische verwarming).
• Stroomkringen worden beveiligd door automatische schakelaars.

6. Overspanningsbeveiliging

• Beschermt elektrische apparaten tegen schade door piekspanningen (zoals blikseminslag of netstoringen).
• Wordt meestal in de verdeelkast geplaatst en beschermt alle aangesloten apparaten.

7. Centrale sturing

• Systeem waarmee verlichting, verwarming, rolluiken en andere functies centraal kunnen worden aangestuurd.
• Vergemakkelijkt energiebeheer en verhoogt comfort in de woning.

8. Domotica

• Slimme technologie waarmee je via een app of stemcontrole verlichting, verwarming, beveiliging en andere systemen kunt bedienen.
• Verhoogt het gebruiksgemak en draagt bij aan energiebesparing.

Wat zijn de regels en wetgeving voor een elektrische installatie

Om de veiligheid en correcte werking van een elektrische installatie te garanderen, gelden in België specifieke regels en normen, waaronder het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI). Hier zijn de belangrijkste voorschriften en vereisten:

Verplichte keuring

• Elke nieuwe installatie, uitbreiding of grondige wijziging moet gekeurd worden door een erkend controleorganisme.
• Bij verkoop van een woning met een installatie van vóór 1981 is een elektrische keuring eveneens verplicht.

Aarding

• Een correcte aarding is verplicht om te voorkomen dat lekstromen schade of letsel veroorzaken.
• De aarding moet een lage weerstand hebben om effectief te werken.

Differentieelschakelaars

• Minimaal één hoofdschakelaar met een gevoeligheid van maximaal 300 mA is verplicht.
• Voor badkamers en vochtige ruimtes is een extra differentieelschakelaar met een gevoeligheid van 30 mA vereist.

Stroomkringen en automaten

• Elke stroomkring moet beveiligd zijn door een automatische zekering met een passende amperage.
• Stopcontacten in keukens, wasplaatsen en badkamers moeten apart beveiligd zijn.

Bekabeling en installatie

• Kabels moeten voldoen aan specifieke diktes en isolatienormen afhankelijk van het verwachte stroomverbruik.
• Correcte plaatsing (zoals minimale afstand van gasleidingen) is verplicht om risico's te vermijden.

Documentatie

• Een overzichtelijk eendraadschema en een situatieschema van de installatie moeten aanwezig zijn.
• Deze documenten worden gebruikt bij de keuring en toekomstige aanpassingen aan de installatie.

Gebruik van erkende materialen

• Gebruik schakelmateriaal, kabels en componenten met een CE-keurmerk om de veiligheid te garanderen.

Elektrische installatie nieuwbouw

Bij een nieuwbouwwoning bouw je de elektrische installatie volledig op vanaf nul. Denk op voorhand goed na over het ontwerp. Bepaal hoeveel stopcontacten, lichtpunten en schakelaars je nodig hebt en waar die moeten komen. Ook toekomstige uitbreidingen, zoals zonnepanelen, een laadpaal of domotica, plan je best op voorhand in. Besteed aandacht aan energie-efficiëntie en kies voor ledverlichting of een slimme thermostaat. Een domoticasysteem kan ook helpen om je energieverbruik optimaal te beheren.

De verdeelkast moet strategisch geplaatst worden om lange kabeltrajecten te vermijden en vlot bereikbaar te blijven. Gebruik kwaliteitsvolle kabels en hou rekening met de vereiste doorsnedes voor verschillende stroomkringen. Extra voorzieningen, zoals bekabeling voor een datanetwerk, alarmsysteem en intercom, moet je eveneens tijdig voorzien. Denk ook aan extra stopcontacten voor bijvoorbeeld elektrische fietsen of wachtbuizen voor tuinverlichting. Tot slot moet de volledige installatie na plaatsing gekeurd worden door een erkend organisme. Deze keuring is essentieel om je woning aan te sluiten op het elektriciteitsnet.

Elektrische installatie bij renovatie

Bij renovatie hangt alles af van de staat van de elektrische installatie. Dateert die van vóór 1 oktober 1981, dan moet de verkoper een keuringsverslag voorleggen. Wat als de elektriciteit is afgekeurd? Geen zorgen. Vaak gaat het om zaken die je eenvoudig kan oplossen, zoals het ontbreken van een aarding. In dat geval kan je een aardingspen in de grond slaan (in de tuin eventueel) en een verliesstroomschakelaar (ook aardlek- of differentieelschakelaar) aan het begin van de installatie plaatsen. Daar komt nauwelijks slijpwerk aan te pas. Lees ook: elektriciteit afgekeurd: de vijf grootste fouten.

Zijn de noodzakelijke ingrepen omvangrijker, dan moet je onvermijdelijk kappen en breken. Dan combineer je de elektriciteitswerken best met een volledige verbouwing, waarbij je de woning stript tot op de ruwbouw.

Tip: dikwijls ben je goedkoper af als je de elektrische installatie opnieuw opbouwt, net als bij nieuwbouw. Dat kan heel geleidelijk aan gebeuren, zodat de oude installatie blijft werken tot op het moment dat de nieuwe klaar is voor ingebruikname. Je hoeft dus geen dag zonder stroom te zitten.

Wat kost een elektrische installatie?

De kosten voor een elektrische installatie hangen af van de materiaalkeuze, complexiteit en gewenste extra functies. De materiaalkeuze omvat kabels, schakelaars, stopcontacten en de verdeelkast. Een basisinstallatie is uiteraard goedkoper dan een installatie met hoogwaardige materialen of extra functies zoals dimmers en smarthome-integraties. De installatiekosten van een elektricien hangen af van de moeilijkheidsgraad en omvang van het project. Voor een standaard woning mag je rekenen op 4.000 tot 8.000 euro voor de volledige installatie. Verkies je centrale sturing en domotica, dan komt daar nog 1.500 tot 3.000 euro bij. Voor systemen met geavanceerde functies lopen de kosten nog hoger op.

Voor de keuring door een erkend organisme betaal je doorgaans tussen de 100 en 200 euro. Vermijd onverwachte kosten door vooraf een gedetailleerd plan op te stellen en goed te overleggen met je installateur.

Zelf doen of laten doen?

Heb je weinig tijd en/of ben je niet al te handig, schakel dan een vakman in. Maar als je wel houdt van een uitdaging, kan je flink besparen door zelf aan de slag te gaan, eventueel met behulp van een pakket voor zelfbouwers van een gespecialiseerde firma. Je laat dan weten wat je wensen zijn en alles wordt voor jou uitgerekend: benodigde materialen, de hoeveelheid kabels, types stopcontacten, … Voor je begint kan je een opleidingsavond volgen waarin alles wordt uitgelegd. Bovendien hoef je niet alles zelf te doen. Je kan bijvoorbeeld zelf zorgen voor de bekabeling, maar de installatie van de zekeringskast overlaten aan een specialist.

Plan voor de aanpak van je elektrische installatie

1. Stopcontacten en lichtpunten

Alles staat of valt met een goed plan. Hoeveel stopcontacten, schakelaars en lichtpunten wil je? Droom je misschien van elektrische rolluiken? Hou hier dan al van in het begin rekening mee.

2. Eén- of driefasig

Kijk ook naar de verbruikers die je gaat installeren. Een standaard eenfasige aansluiting (230 V) volstaat in de meeste gevallen. Maar voor grote verbruikers vanaf 7.300 W, zoals een zware inductieoven of elektrische sauna, heb je een driefasige aansluiting (380 V) nodig. Ook als je zonnepanelen op je dak legt, is een driefasige aansluiting aangewezen.

3. Welk comfortniveau?

Denk na over welk comfortniveau je wil, want je hebt verschillende opties:

• Standaardinstallatie: met traditionele schakelaars, stopcontacten, dimmers, … Deze is het goedkoopst en blijft gedurende de volledige levensduur hetzelfde.
• Domotica: alle componenten (verlichting, schakelaars, sensoren, …) staan met elkaar in verbinding via een buskabel en kunnen via pc, tablet, smartphone of een touchscreen geprogrammeerd worden. Dit is de duurste oplossing, maar ideaal voor wie de flexibiliteit wil om zijn installatie naar wens te programmeren en uit te breiden. Met je smartphone het licht aan doen, de rolluiken bedienen met een touchscreen of de verwarming alvast aanzetten vanop je werk… Het kan allemaal.
• Centrale sturing: deze oplossing zit tussen domotica en een standaardinstallatie in. Alle componenten zijn met elkaar verbonden via een sturingskabel. Maar in plaats van domoticamodules komen er gewone relais in de zekeringskast. Je gebruikt dus fysieke schakelingen. Daardoor is centrale sturing een pak goedkoper, terwijl je toch gebruikmaakt van laagspanning voor de sturing (zodat je kan werken met meer verfijnde schakelaars). Wil je later overschakelen op ‘echte’ domotica, dan vervang je het relais door stuurmodules.

Volgorde en duur van de werken

Elektriciteitswerken gebeuren niet in één keer, maar stapje voor stapje in de loop van het bouwproces. Meestal gebeuren de werken in twee of drie stappen:

1. Sleuven uitslijpen en leidingen leggen

Dit gebeurt vlak na de ruwbouw, nog voor je ramen geplaatst worden. De elektriciteitsleidingen worden samen met de sanitair- en gasleidingen op de vloerplaat gelegd. Vervolgens komt de isolatie en ten slotte de chape.

2. Stopcontacten en schakelaars

Na de chape- en pleisterwerken is het tijd om de stopcontacten en schakelaars in te bouwen in de muur.

3. Zekeringskast aansluiten

De zekeringskast wordt op het eind aangesloten. Zo kan de installatie kring per kring getest worden. Dit is het duurste element van de installatie, dus hiermee wacht je best tot alle ramen en deuren geplaatst zijn en je de woning goed kan afsluiten.

Voor een gemiddelde elektrische installatie heeft een elektricien in totaal ongeveer acht werkdagen nodig. Wel opgelet als je prijzen opvraagt: de elektricien factureert niet per uur, maar per aansluitpunt (aantal stopcontacten, schakelaars, lichtpunten, …). Kies je voor een sleutel-op-de-deurwoning, dan heb je mogelijk extra kosten als je meer aansluitingen wenst dan voorzien in het lastenboek.

Verplichte elektrische keuring

Na het aansluiten van de zekeringskast volgt nog één horde: de verplichte elektrische keuring. Hiervoor contacteer je een onafhankelijke controle-instantie (OCB, BTV, Vinçotte, ATK, …). Je moet het eendraadschema en het situatieschema voorleggen aan de keuringsdeskundige. Zo heeft hij een zicht op de lichtpunten, schakelaars en de plaats van borden en verbindings-, aftak- en wandcontactdozen. De installatie hoeft nog niet te werken. Het kan dus geen kwaad dat je nog niet alle lampen en toestellen hebt aangesloten. De keuringsdeskundige controleert niet de werking van de installatie, maar wel of alle noodzakelijke veiligheidselementen aanwezig zijn. Is de installatie goedgekeurd, dan overhandig je het AREI-keuringsverslag aan je netbeheerder voor de definitieve aansluiting op het stroomnet.

Elektriciteit aansluiten

Ga je bouwen en wil je een nieuwe aansluiting voor elektriciteit aanvragen? Of wil je de bestaande elektriciteitsaansluiting in je woning laten verplaatsen, afsluiten of verwijderen? Dan kan je een online aanvraag indienen bij je netbeheerder. Wil je bij een verbouwing jouw aansluiting laten uitbreiden of verzwaren? Hou er dan rekening mee dat je jouw elektrische installatie opnieuw moet laten keuren.

Veelvoorkomende problemen en oplossingen

Bij elektrische installaties treden soms enkele problemen op:

• Kortsluiting: wordt meestal veroorzaakt door beschadigde kabels, defecte toestellen of slecht aangesloten schakelaars. Je kan dit oplossen door de defecte kabels of toestellen te vervangen en de aansluitingen goed te controleren.
• Overbelasting: te veel toestellen zijn op één stroomkring aangesloten, wat de automatische schakelaars kan doen afslaan. Door de belasting te spreiden over meerdere circuits of extra groepen te voorzien in de verdeelkast kan dit probleem worden verholpen.
• Spanningsschommelingen: kan schade veroorzaken aan gevoelige elektronische apparaten. De installatie van een overspanningsbeveiliging biedt hier een goede oplossing.
• Defecte verlichting: kan veroorzaakt worden door versleten lampen, slechte verbindingen of problemen in de schakelaar. Vervang de lampen en controleer de aansluitpunten.
• Aarding werkt onvoldoende: dit verhoogt het risico op elektrische schokken. Controleer regelmatig de aarding om dit probleem te voorkomen.

Onderhoud

Om je elektrische installatie veilig en efficiënt te houden, is regelmatig onderhoud essentieel:

• Controleer periodiek de werking van de differentieelschakelaars door de testknop in te drukken. Dit zorgt ervoor dat ze correct functioneren in geval van een lekstroom.
• Inspecteer visueel de bekabeling en stopcontacten om schade, verkleuring of losse verbindingen tijdig te detecteren. 
• Het is verstandig om minimaal om de vijf jaar een professionele controle te laten uitvoeren door een erkend elektricien.
• Vervang tijdig versleten lampen en controleer schakelaars en stekkers op slijtage. Houd de verdeelkast vrij van stof en zorg ervoor dat deze altijd toegankelijk blijft.

FAQ elektrische installatie