Verwarmingsketel kiezen: soorten, wetgeving en onderhoudstips

Een verwarmingsketel is het kloppende hart van je verwarmingssysteem. Maar hoe kies je tussen een energiezuinige condensatieketel, een hybride model of een milieuvriendelijke biomassaketel? Wat is de prijs van een cv-ketel? En wat is de terugverdientijd? Alle feiten op een rijtje!

Wat is een verwarmingsketel?

Een verwarmingsketel is een toestel dat water verwarmt voor het centrale verwarmingssysteem in een woning. Het gebruikt brandstof, zoals gas, mazout of elektriciteit, om warmte te genereren. Het verwarmde water stroomt door leidingen naar de radiatoren of vloerverwarming om warmte in de kamers af te geven. Daarnaast levert de ketel vaak ook warm water voor sanitair gebruik, zoals voor de douche en de keuken.

Hoe werkt het?

Je centrale verwarmingsketel zorgt voor de opwarming van sanitair water en/of verwarming van je woning.

Centrale verwarming

Nadat het water in de ketel verwarmd is door de brander, stuurt de circulatiepomp het naar de verwarmingselementen (radiatoren, convectoren …). Die geven warmte af in de kamers, waarna het afgekoelde water terug naar de ketel stroomt. Het expansievat vangt het extra volume op. De regelapparatuur stemt de warmteproductie zo goed mogelijk af op de vraag.

Ontdek hier meer over de onderdelen van een cv-installatie en het werkingsprincipe.

Sanitair warm water

Om sanitair warm water te bekomen, moet er een warmwaterboiler aan je centrale verwarmingsketel worden gekoppeld. Dit opslagvat is uitgerust met een warmtewisselaar. Het water van de verwarming dat door de warmtewisselaar stroomt, warmt het water in de boiler op. Om sanitair water te verwarmen, moet je tot veel hogere temperaturen verwarmen. Daarom ligt het rendement van de ketel lager.

Welke temperatuur en welk vermogen zijn ideaal voor jouw ketel?

De architect en de installateur bepalen welk vermogen je nodig hebt voor een degelijk warmtecomfort. Dat gebeurt op basis van een berekening van de warmteverliezen. Vroeger werden centrale verwarmingsketels altijd overgedimensioneerd, wat leidde tot een hoger verbruik. Wanneer je bij een renovatie je oude ketel vervangt, kan je deze makkelijk met 30% verlagen, zonder in te boeten op comfort.

Normaal gezien stelt de installateur ook een bepaalde temperatuur in bij de plaatsing van je toestel. Hoe lager de keteltemperatuur, hoe lager je energieverbruik en bijgevolg je rekening. Opgelet: de temperatuur van je centrale verwarmingsketel zélf verlagen om te besparen op je energieverbruik is niet geheel zonder gevaar. Een te lage temperatuur vergroot immers gezondheidsrisico’s als de legionellabacterie. Bij een temperatuur vanaf 55°C sterft de bacterie af.

De temperatuur van je sanitair warm water mag ook niet te hoog staan. In geval van een doorstromer, is een temperatuur van 45°C al meer dan genoeg. Hoge temperaturen van zo’n 65°C zorgen er vaak voor dat je ketel op lange termijn minder goed zal presteren. Ontdek hier meer over de temperatuur en het vermogen van je cv-ketel.

Soorten verwarmingsketels 

Er zijn soloketels en combiketels. Een soloketel wekt alleen warmte op voor de verwarming. Welk type verwarmingsketel je ook kiest, een centrale verwarmingsketel bestaat als vloer- of als wandmodel.

1. Combiketel

Combimodellen zorgen voor de verwarming en via een ingebouwde doorstromer ook voor de productie van warm water. Daarnaast bestaan er ook wandketels met een ingebouwde boiler. De keuze voor een doorstromer of een ingebouwde boiler hangt af van het gewenste sanitair warm watercomfort.

2. Condensatieketel

Condensatieketels halen een extra hoog rendement dankzij de terugwinning van de warmte in de waterdamp van de verbrandingsgassen. Die warmte verdwijnt normaal langs de schoorsteen. Omwille van het hoge rendement en de extreem lage uitstoot scoren deze ketels ook ecologisch zeer goed. Zowel bij gas- als bij stookolieketels wordt dit principe toegepast.

De eenvoudigste manier om zeker te zijn van een goede condenserende werking, is een warmteafgiftesysteem op lage temperatuur gebruiken: vloerverwarming, ventiloconvectoren of overgedimensioneerde traditionele radiatoren.

3. Cv-ketel op biomassa

Een cv-ketel of condensatieketel op biomassa wordt verwarmd op basis van pellets. Dit zijn houten korrels gemaakt van houtafval. Biomassaketels kunnen perfect aangesloten worden op een bestaand cv-net. De verbranding verloopt wel wat anders dan bij stookolie- of gasketels. Je kan het vergelijken met een grote barbecue: die heeft tijd nodig om op temperatuur te geraken. Het voortdurend aan- en uitspringen van de brander is niet goed voor een biomassaketel.

Het is een absolute aanrader om de biomassaketel te combineren met een buffervat. Ook andere alternatieve warmtebronnen zoals een warmtepomp of zonnepanelen kan je koppelen aan dat buffervat. Het water in het buffervat wordt opgewarmd door de biomassaketel of de andere alternatieve energiebronnen. Zo kan de warmte opgeslagen worden en afgegeven waar en wanneer dat nodig is. Op die manier vermijd je ook het aan- en uitschakelen van de ketel, wat resulteert in een hoger rendement, minder uitstoot en een langere levensduur van de ketel.

Voor- en nadelen per soort

Hier is een overzicht van de voor- en nadelen van een condensatieketel, biomassaketel en combiketel:

Prijs per soort ketel

Naargelang de brandstof, het type (vloer- of wandmodel), het merk, het vermogen en de technische perfectie varieert de prijs van een cv-ketel van 2.000 tot 6.500 euro. Daarnaast heb je ook nog de installatiekost. Die schommelt tussen de 500 en 1.500 euro.

Vraag een offerte aan meerdere installateurs en staar je niet blind op de laagste prijs. De installatie en de kwaliteit van de materialen is ook erg belangrijk.

Premies

In Vlaanderen kon je tot 31/10/2024 een aanvraag indienen voor de Mijn VerbouwPremie, daarna is er geen premie meer beschikbaar. In Wallonië kan je bij de distributienetbeheerders een premie aanvragen, vooral als je overschakelt van stookolie naar gas. In Brussel is er geen premie voor een condensatieketel. Check zeker eens bij je gemeente of er daar premies beschikbaar zijn. 

Welk type ketel kies je best? 

Het kiezen van een verwarmingsketel hangt af van meerdere factoren: hoe goed je woning geïsoleerd is, het type renovatie (kleine aanpassingen of een grote verbouwing), het nodige vermogen, je budget en of je woning een gasaansluiting heeft. Daarnaast spelen ook je persoonlijke wensen een rol, zoals de voorkeur voor energiezuinigheid of duurzaamheid. 

Brandstoffen 

Verwarmingsketels kunnen op diverse brandstoffen werken, waarbij de keuze afhangt van het keteltype en de brandstofvoorzieningen. 

Modellen

Verwarmingsketels bestaan in wandmodellen en vloermodellen. De keuze tussen een wand- of vloermodel hangt af van de beschikbare ruimte, het vermogen dat je nodig hebt en de eigenschappen van je woning.

• Wandmodellen: worden aan de muur gemonteerd en zijn meestal compacter. Dat maakt ze geschikt voor kleine ruimtes zoals keukens, badkamers of technische ruimtes. Wandketels zijn vaak condensatieketels of combi-ketels. 
• Vloermodellen: deze ketels zijn groter en staan op de grond, waardoor ze vaak meer vermogen en capaciteit hebben. Vloerketels zijn ideaal voor grotere huizen of woningen met een hogere warmtebehoefte. 

Verwarmingsketel in combinatie met hernieuwbare energie

• Hybride cv-ketel: combineert een traditionele cv-ketel met een warmtepomp. De warmtepomp levert warmte op milde dagen, terwijl de ketel bijspringt bij koudere temperaturen.
• Warmtepompboiler: gebruikt warmtepomptechnologie om energie uit de lucht, water of bodem te halen en om te zetten in warm water voor huishoudelijk gebruik. In combinatie met een condensatieketel, zal de warmtepompboiler vooral tijdens de zomermaanden of periodes met milde temperaturen werken. In koudere maanden, als er meer vraag is naar verwarming, kan de condensatieketel het werk overnemen.
• Zonneboiler: gebruikt zonne-energie om water te verwarmen. Tijdens zonnige periodes of bij voldoende zonlicht, verwarmt de zonneboiler het water in het systeem. In periodes met weinig zonlicht of tijdens de winter springt de condensatieketel bij om het water en je woning te verwarmen.

Hoe zuinig is een verwarmingsketel en wat is de terugverdientijd?

Recente verwarmingstoestellen presteren een pak beter dan oude ketels. Die investering verdien je dus tamelijk snel terug. De investeringskost vormt een reëel voordeel ten opzichte van pakweg een warmtepomp, waarbij het hoge rendement helaas grotendeels teniet wordt gedaan door de hoge kostprijs per kWh elektriciteit.

Vraag je je af of het vervangen van je oude verwarmingsketel door een condensatieketel financieel voordelig is? Gebruik dan deze eenvoudige formule: deel de investering door de jaarlijkse besparing op het verbruik. Zo bekom je de terugverdientijd van een cv-ketel. Hoe hoger je verbruik, des te sneller je je investering dus terugverdient. Praktijkvoorbeelden tonen aan dat je jaarlijks zo’n 15 à 20% zou kunnen besparen op je verbruik. In dat geval is de terugverdientijd de kostprijs van je nieuwe toestel gedeeld door 15 à 20% van het jaarverbruik, vermenigvuldigd met de prijs van je brandstof.

Plaatsing: zelf doen of laten doen?

Een ketel plaatsen is complex en vergt precisie en technische kennis. Maak deze overwegingen als je twijfelt tussen zelf installeren of het inschakelen van een professional: 

Wat zijn de regels voor verwarmingsketels? 

Wat zegt de regelgeving en hoe ziet de toekomst voor condensatieketels eruit?

Sinds 2015 is de Europese Ecodesign-verordening van kracht. Die richtlijn legt minimumvereisten op voor nieuwe verwarmingstoestellen en -installaties met het oog op het terugdringen van het energieverbruik en de CO₂-uitstoot. Concreet betekent dit dat je quasi enkel nog een condensatieketel of een performant lagetemperatuurtoestel mag (laten) plaatsen. Vanaf 2025 is een aardgasaansluiting algemeen verboden bij nieuwbouw in Vlaanderen. Voor Brussel en Wallonië geldt dit verbod momenteel nog niet. Sinds 1 januari 2022 mag je in Vlaanderen ook geen stookolieketel meer plaatsen bij nieuwbouw en ingrijpende energetische renovaties. Ook niet als er geen gasaansluiting mogelijk is. In Brussel zal dit het geval zijn vanaf 2025. In Wallonië, waar ongeveer de helft van de huishoudens verwarmt met stookolie, wordt de plaatsing van nieuwe mazoutketels verboden vanaf 1 maart 2025 voor nieuwe gebouwen. Bestaande ketels mogen nog tot uiterlijk 1 januari 2026 vervangen worden. Daarna is de plaatsing van mazoutketels verboden. 

De beperkingen die de overheid stelselmatig oplegt, nopen ons tot het zoeken naar andere oplossingen. Wat zijn je alternatieven wanneer je wil overschakelen naar duurzame energie of wanneer je ketel aan vervanging toe is? Het verduurzamen van je bestaande verwarmingssysteem is quasi altijd een meervoudig verhaal. In eerste instantie moet je de warmtevraag beperken door je woning goed te isoleren. Ten tweede zal je een lagetemperatuurverwarming (convectoren of vloerverwarming) moeten plaatsen. Nadien kan je pas overstappen naar een alternatieve warmtebron.

Keuring

Vóór de ingebruikname van een nieuwe of gewijzigde cv-installatie ben je als eigenaar verplicht het centrale stooktoestel te laten keuren door een erkende technicus. Dat geldt zowel voor installaties op gas als op stookolie en vaste brandstoffen (zoals hout en pellets).  Een erkende vakman of technicus controleert of het toestel veilig werkt en of er geen gezondheidsrisico’s zijn, zoals CO-vergiftiging. Daarnaast zorgt hij ervoor dat de verbranding milieuvriendelijk en energiezuinig verloopt, wat helpt om je energiekosten te verlagen. Na de inspectie ontvang je als eigenaar een keuringsrapport dat de installatie officieel toestaat in gebruik te nemen. In het geval van verhuur moet de verhuurder dit rapport aan de huurder overhandigen.

De regelgeving rond keuring is vastgelegd in het Stooktoestellenbesluit. Dat bepaalt dat je een centraal stooktoestel pas in gebruik mag nemen na een positieve keuring. Bij wijzigingen aan het verbrandingsgedeelte moet een erkende technicus opnieuw een inspectie uitvoeren. Zonder keuringsrapport mag je het toestel niet gebruiken.

Plaatsing en onderhoud

De stookplaats of opstellingsruimte van de ketel (kelder, garage, zolder) moet altijd vorstvrij zijn. De kelder en zolder zijn hoe langer hoe meer de uitverkoren plaats. Controleer voor vloerketels of ze niet te zwaar zijn voor plaatsing op zolder. Ook een ketel op propaangas mag je in de kelder installeren, op voorwaarde dat je in een detectiesysteem voorziet.

• Ketels met een vermogen tot 35 kW mag je in een bergplaats installeren, maar niet in een leefruimte.
• Ketels van 35 tot 70 kW moeten in een stookplaats waar geen andere zaken staan.
• Voor ketels van meer dan 70 kW heb je een aparte stookruimte nodig.

Om je centrale verwarmingsketel in topvorm te houden, is een jaarlijks onderhoud aangeraden. Verwarm je je woning met stookolie, dan is een professioneel jaarlijks onderhoud zelfs verplicht. Verwarmen op gas vraagt een tweejaarlijks onderhoud. Ben je nogal vergeetachtig of heb je geen zin om zelf je installateur te contacteren voor een afspraak? Kies dan voor een onderhoudscontract.

Tijdens zo’n onderhoud van je ketel wordt er gekeken of je sanitair water snel genoeg opwarmt, of alle instellingen nog kloppen en of je je woning in de winter op de juiste temperatuur krijgt. Bovendien is zo’n onderhoud noodzakelijk voor je veiligheid én kan je zware herstellingskosten vermijden. Naast een periodiek onderhoud door een erkende technicus, kan jij ook zelf je steentje bijdragen aan een goede werking van je centrale verwarmingsketel. Ontlucht regelmatig je leidingen en maak geregeld je radiatoren en eventuele filters proper.

Wanneer je verwarmingsketel vervangen?

Na 15 à 20 jaar kan het zijn dat je ketel niet meer voldoende rendeert. Een nieuwe verwarmingsketel is dan aangeraden. Weliswaar is het niet altijd noodzakelijk om je volledige ketel te vervangen. Vaak volstaat het om enkel de brander te vernieuwen. Controleer zeker of de nieuwe brander compatibel is met je oude toestel. Indien je over een oudere ketel beschikt, is enkel de brander vervangen geen goed idee. Tegenover de investering die een nieuwe verwarmingsketel vergt, staat wel een energiewinst van 30 à 40%. 

Beslis je je oude ketel in te ruilen, dan kan je kiezen uit tal van (groene) alternatieven, zoals een warmtepomp, een ketel op pellets of een aansluiting op het warmtenet. Benieuwd welke valkuilen je moet vermijden bij het vervangen van je ketel? Wij hebben ze voor je opgelijst!

FAQ verwarmingsketel