Oude binnenmuren behouden: hoe begin je eraan?

Tijdens renovatieprojecten durven wel eens verborgen pareltjes aan het licht komen: oude muren in natuursteen, betonnen plafondgewelven... Ze geven je interieur ontegensprekelijk een ‘ziel'. Op voorwaarde dat je ze correct behandelt.

Oude bakstenen muren of muren in natuursteen kan je met succes uitspelen als eyecatcher in je interieur. Recente woningen zijn meestal opgetrokken uit snelbouwsteen, betonblokken of cellenbeton. Maar als je een oude woning stript, is de kans groot dat er achter het pleisterwerk een authentieke bakstenen muur verschijnt. Mits een paar slimme ingrepen kan je zo'n ruwe muur bewaren. Pas wel op: niet alle muren zijn zomaar geschikt om onafgewerkt te laten. Het weghalen van het pleisterwerk kan een negatieve impact hebben op de luchtdichtheid van de wand, en op de akoestische eigenschappen.

In welke staat bewaren?

Het eerste wat je uiteraard moet doen, is het bestaande pleisterwerk zo goed mogelijk verwijderen. Dit is een tijdrovend, maar eenvoudig karwei dat je om budgettaire redenen het best zelf uitvoert. Een lichte, makkelijk te hanteren breekhamer, die je eventueel ook kan huren, is hiervoor zeer handig. Daarna maak je de muur zo goed mogelijk stof- en pleistervrij met een stalen borstel (hou ook een stofzuiger in de buurt om overtollig stof meteen op te zuigen).

Zodra je de muur hebt blootgelegd, kan je nagaan in welke staat hij verkeert. Zijn de stenen te poreus of brokkelen ze af, dan kan je geen beschermingsproducten aanbrengen die een correct en makkelijk onderhoud mogelijk maken. Hetzelfde met onregelmatigheden. Hoewel ze voor charme zorgen, kunnen erge beschadigingen (putjes, scheurtjes...) de esthetiek van het eindresultaat ondergraven. Om de integriteit en de charme van een oude muur te vrijwaren, zal je ontbrekende of beschadigde elementen moeten vervangen. Vinden er elders in huis sloopwerken plaats, dan kan je ongetwijfeld enkele stenen recupereren om de muur die je wil bewaren, te herstellen. Je kan meestal ook terecht bij gespecialiseerde handelaars voor oude materialen.

Hou in beide gevallen echter wel rekening met twee niet te onderschatten moeilijkheden: het is niet altijd makkelijk om elementen te vinden met dezelfde eigenschappen (afmetingen, uitzicht, kleur...) als de te renoveren muur, en de verwerking is niet altijd eenvoudig (oude technieken, hechting, voegen...). Loopt het hier mis, dan zal je niet het verhoopte resultaat boeken.

Als je merkt dat de voegen hier en daar al aan het verzanden zijn, is het ook beter dat je ze uitkrabt en opnieuw invoegt, anders loop je opnieuw het risico dat het bindmiddel onvoldoende inwerkt in de muur.

Schoonmaak noodzakelijk

In welke staat de muur ook verkeert, ze heeft allereerst een grondige schoonmaakbeurt nodig. Want, laat je een bestaande muur zonder meer onafgewerkt zichtbaar, dan heb je voortdurend last van stof in huis.

In het beste geval volstaan zachte technieken om het vuil weg te halen: met een aangepaste stofzuiger of een borstel. Daarna kan je de muur met het aangewezen beschermingsproduct behandelen. Is de muur niet schoon, dan zal de afwerkingslaag niet pakken. Voegen en bakstenen kan je fixeren met een speciale vernis, een soort bindmiddel dat de muur waterafstotend maakt en ervoor zorgt dat er veel minder stof van de muur komt. Let wel, in verhouding met een glad gepleisterde muur zal er nog altijd stof aan de bakstenen blijven hangen, maar als je de muur correct behandelt, blijft dit wel binnen de perken.

Zwaar gehavende muren daarentegen vragen complexere schoonmaaktechnieken en het gebruik van, bijvoorbeeld, hogedrukreinigers of zandstralers. De technische en economische haalbaarheid van dergelijke methodes hangt af van de omvang van de werken, van of je al dan niet in het pand woont (in het kader van een gedeeltelijke renovatie) én van de staat van de muur in kwestie.

Bescherming van de muur

Is de muur schoon, dan wordt het tijd om de kleur van de baksteen, de natuursteen of het beton te doen herleven en te beschermen. Dat kan op verschillende manieren. Een vlekkenstopper beschermt het oppervlak en vrijwaart een min of meer poreuze structuur en ruw uitzicht. Een laagje stofafstotend vernis vergemakkelijkt het onderhoud aanzienlijk doordat het een film vormt op de stenen.

Voor welke oplossing je uiteindelijk kiest, hangt af van het gewenste visuele effect en van een aantal praktische criteria (wil je dat de muur totaal geen stof meer afgeeft of kan je leven met een kleine hoeveelheid stof?). Waterafstotende producten die vaak buiten worden gebruikt, kunnen ook binnenmuren in ruwe materialen beschermen. Ze zijn bovendien meestal ademend.

Isolatie en vochtproblemen

Wil je een muur die je aan de binnenkant zichtbaar wil laten toch isoleren, dan is isoleren aan de buitenkant de enige mogelijkheid (technisch gezien is dat trouwens altijd de beste oplossing). Gaat het in dat geval om een gevelmuur, dan bestaat de kans dat het uitzicht van je woning wijzigt (omdat je kiest voor een andere afwerking boven op de isolatie bijvoorbeeld) of dat je de rooilijn overschrijdt als het de voorgevel betreft. In die gevallen zal je een stedenbouwkundige vergunning moeten aanvraag. Informeer dus best vooraf eens bij je gemeente.

Vochtproblemen (zoals opstijgend vocht) kunnen dan weer lelijke kringen op de betrokken muren achterlaten en op termijn aanzienlijke schade veroorzaken. Als het kan, pak je het probleem bij voorkeur bij de bron aan door, bijvoorbeeld, de buitenzijde van de muur tegen slagregen te beschermen met een waterafstotend product óf de staat van de daklijsten te controleren. Worden de muren geteisterd door opstijgend vocht, dan kan je de onderkant van de muren laten injecteren met een waterafstotend middel. Wil je die muur naderhand zichtbaar laten, dan heb je wel het bijkomende nadeel dat je de gaatjes die tijdens die injectie werden gemaakt, moet camoufleren. Ga een vochtige muur in ieder geval nooit beschermen met een oppervlakkig laagje vernis: de muur moet kunnen blijven ademen en het vocht moet kunnen verdampen.