Wél warmtepomp en zonnepanelen, géén waterstof of biomassa. Zo verwarmen we ons in de toekomst!

Wie hoopt op een zachte landing na het zien van zijn ontplofte energieafrekening, moeten we teleurstellen. “Goedkoop gas komt nooit meer terug”, stelt energie-expert Pieter Vingerhoets (VITO/EnergyVille) in een gesprek met Livios. Zijn advies? Investeer in een warmtepomp én in zonne-energie. “PV-panelen zijn een no-brainer.”

Pieter Vingerhoets is als energie-expert verbonden aan het onderzoekscentrum VITO/EnergyVille. Hij is gespecialiseerd in de shift naar een klimaatneutrale maatschappij, inclusief alle technologieën die ons helpen om daar te geraken. Maar één ding staat vast: gas en stookolie horen daar niet bij.

Pieter Vingerhoets: “Naast eenmalige gebeurtenissen, zoals de economische heropleving na corona, zijn er structurele redenen voor de hogere gas- en olieprijzen. De dalende wereldwijde investeringen in fossiele infrastructuur werken prijsschokken in de hand. Bovendien betalen we nog geen CO2-taks en andere heffingen op fossiele brandstoffen, zoals dat voor elektriciteit wel het geval is. Daardoor was gas in verhouding tot elektriciteit de afgelopen tien jaar nergens in Europa zo goedkoop als bij ons. Maar dat is op lange termijn geen houdbare situatie.”

“En dan is er de oorlog in Oekraïne. Rusland draait de gaskraan dicht, wat nóg meer schaarste veroorzaakt. Ik kan de toekomst niet voorspellen, maar vast staat: goedkoop gas komt nooit meer terug.”

80 procent fossiel

En dat is een uitdaging voor onze woningverwarming. Want in de praktijk is er van de shift naar hernieuwbare energie nog niet veel gerealiseerd. “Meer dan twee derde van de gezinnen verwarmt nog op gas, 16% op stookolie. Meer dan 80% is nog rechtstreeks afhankelijk van fossiele energiebronnen”, weet Pieter Vingerhoets.

Zelfs bij nieuwbouw, traditioneel dé voorhoede van nieuwe technieken, blijft het aandeel hernieuwbaar beperkt. “In 2018 koos slechts een kwart van de nieuwbouwers voor een warmtepomp bij de bouwaanvraag. Dat wil zeggen dat van de huizen die in 2021 gebouwd werden, het merendeel nog is uitgerust met een gasketel. Terwijl een warmtepomp de duurzaamste optie is.”

Pijnlijke transitie

Vingerhoets is duidelijk. “We moeten minstens bij nieuwbouw voluit voor warmtepompen kiezen. Daarvoor zijn prikkels nodig vanuit de overheid, want niet iedereen kan zich die investering veroorloven. Maar hoe langer we wachten, hoe minder tijd ons rest en hoe pijnlijker de omschakeling zal zijn.”

De Vlaamse overheid heeft bepaald dat nieuwe verkavelingen, groepswoningbouwprojecten en appartementsgebouwen niet meer op het gasnet aangesloten mogen worden. Een positieve zaak, volgens Pieter Vingerhoets. Maar hij hekelt de verplichte renovatie naar EPC-waarde D bij aankoop van een woning. “Dat is een tussenstap die ondermaatse renovaties in de hand werkt. Oplapwerk als tussenstap. Maar dat werkt contraproductief, er is nood aan totaalrenovaties.”

Rol weggelegd voor warmtenetten

De warmtepomp is volgens Pieter Vingerhoets dan wel dé verwarmingstechniek van de toekomst, toch spelen volgens hem ook andere technieken een rol. “Hier denk ik vooral aan warmtenetten. Op voorwaarde dat er genoeg huizen in de buurt zijn, en dat er een producent van restwarmte is met een goede businesscase. Denk aan datacenters, koelhuizen of waterzuiveringsstations. Die produceren restwarmte die ingezet kan worden voor verwarming.”

Ook zonneboilers en PV-panelen blijven volgens Vingerhoets interessant. “Zeker zonnepanelen voor elektriciteit zijn een absolute no-brainer. Ze stonden een tijdje in negatief daglicht, maar je verdient ze nog steeds binnen drie à vier jaar terug. Willen we de doelstellingen rond hernieuwbare energie halen, dan hebben we trouwens drie tot vier keer meer PV-installaties nodig dan vandaag.”

En groene gassen…

Van zogenaamde ‘groene gassen’, zoals biogas of waterstof op basis van hernieuwbare energie, verwacht Pieter Vingerhoets geen heil. “Je hebt elektriciteit nodig om waterstof te produceren. Die elektriciteit gebruik je beter meteen voor je warmtepomp. Bovendien is waterstof zeer kostbaar en cruciaal om op langere termijn de industrie te verduurzamen, onder meer voor de productie van ammoniak en staal. Het is zonde om daar huizen mee te verwarmen. En wat biogas betreft: dat is potentieel zeer duurzaam, maar veel te beperkt qua beschikbaar volume.”

… of hout?

Ook hout stoken is volgens Vingerhoets geen goede oplossing. “Kwaliteitsvol hout is enorm waardevol voor de industrie. Door dat te gebruiken in industriële processen en de CO2-uitstoot af te vangen, is het zelfs mogelijk om een negatieve uitstoot te realiseren. Maar het zou zonde zijn als we in 2050 nog blokken hout stoken om ons huis te verwarmen. Zeker op een dag met veel wind of zon.”

Vingerhoets ziet wel uitzonderingen. “Bijvoorbeeld historische gebouwen die je moeilijk kan renoveren. Daar kan houtverwarming interessant zijn.”

3 (ver)bouwvragen aan Pieter Vingerhoets

1. Wat is jouw advies aan mensen die vandaag een huis kopen?

“Kijk naar de isolatie. Zijn de bestaande muren en het dak al goed geïsoleerd? Of kan je de isolatie tenminste makkelijk verbeteren? Laat een expert komen om een langetermijnplan op te stellen voor een renovatie en om over te schakelen naar een warmtepomp.”

2. En aan wie een nieuwe woning bouwt?

“Isoleer, investeer in zonnepanelen en in een warmtepomp. Geothermisch als het binnen je budget past, dan kan je ook passief koelen in de zomer. Maar een lucht-waterwarmtepomp is ook altijd een prima keuze.”

3. Wat als je pas hebt geïnvesteerd in een nieuwe gascondensatieketel?

“Dat is een moeilijke vraag. Misschien voorlopig nog laten zitten. Maar wel instellen op een zo laag mogelijke verwarmingstemperatuur, voor maximale energie-efficiëntie.”