Heeft de stookolieketel nog een toekomst dankzij koolstofarme vloeibare brandstoffen?

Je koopt een woning, maar die heeft nog een stookolieketel. Of je huidige ketel werkt nog perfect, maar je twijfelt of deze nog wel past in het streven naar een klimaatneutraal huizenpark. Moeten we resoluut een streep trekken door de stookolieketel? Of heeft deze nog een toekomst dankzij koolstofarme vloeibare brandstoffen? We vroegen het aan Willem Voets, general manager van Informazout.

Sinds 1 januari 2022 mag je in Vlaanderen geen nieuwe stookolieketel plaatsen. Wat als je toch nog een ketel hebt en die gaat stuk?

Willem Voets: “Je mag je bestaande stookolieketel nog steeds laten herstellen. Het is geen enkel probleem om bijvoorbeeld onderdelen te vervangen. Zolang je stookolieketel prima functioneert, mag je je woning verwarmen met je ketel. Je oude ketel vervangen door een nieuwe is niet meer toegelaten als aardgas voor de deur ligt of aan de overzijde van de straat. Ligt er geen aardgas in je straat of is er enkel aardgas in de nabijheid, dan mag je de ketel vervangen door een nieuwe zuinigere, mono of hybride stookolieketel. Bij nieuwbouw en grondige energetische renovaties is het einde verhaal voor de ketel. En dat is naar onze mening ook logisch. Deze woningen zijn zo goed geïsoleerd dat bijvoorbeeld een warmtepomp een goede oplossing is.“

Wat is de regelgeving in Brussel en Wallonië?

Voets: "In Brussel en Wallonië is er momenteel nog geen wetgeving van kracht, maar die zal er de komende jaren wel komen. In Brussel zal een nieuwe regelgeving vanaf juni 2025 van kracht worden. Hoe deze er precies zal uitzien is nog even afwachten. In Wallonië wordt dit onderwerp momenteel besproken. We moeten afwachten hoe het evolueert, maar vroeg of laat zullen er restricties komen op ketels die gebruik maken van fossiele brandstoffen. Zowel voor vloeibare als voor gasvormige fossiele brandstoffen.”

Hebben ketels dan nog een toekomst? 

Voets: "Absoluut. Met het invoeren van het verbod op de ketel focust de politiek jammer genoeg op het verkeerde onderdeel. Het toestel wordt verboden, terwijl ketels prima kunnen werken met koolstofarme en klimaatvriendelijke brandstoffen. Daarvoor moet je zelfs geen aanpassingen doen aan je toestel. Het is dus beter om het gebruik van fossiele brandstoffen gradueel aan banden te leggen in plaats van het toestel te verbieden. Het verbod werkt uitstelgedrag in de hand, want je wil zo lang mogelijk je oude ketel blijven gebruiken. Terwijl dat net het tegenovergestelde is van wat men wil bereiken. Het is beter om te kijken naar de implementatie van nieuwe, vloeibare koolstofarme vloeistoffen, de zogenaamde koolstofarme vloeibare brandstoffen, in plaats van naar de ketel. 

Hoeveel huishoudens verwarmen momenteel nog met een stookolieketel?

Voets: "Op dit moment schatten we het aantal op zo’n 1,6 miljoen huishoudens. Dat is dus een derde van alle woningen in België. In Vlaanderen tellen we 700.000 woningen, dat is goed voor 25% van de Vlaamse markt. In Brussel zijn het er 100.000, dat is ongeveer 20% van de Brusselse woningen. En in Wallonië gaat het om 800.000 huishoudens, dat is 50% van de Waalse markt. Er zijn dus duidelijke verschillen op gewestelijk niveau, maar die kan je makkelijk verklaren. Brussel is een zeer stedelijke regio met voldoende aardgasvoorzieningen. Hetzelfde geldt voor Vlaanderen. Het aardgasnet is goed verspreid, waardoor er meer mensen een aansluiting hebben. In Wallonië is dat enkel het geval in de stedelijke gebieden. Wallonië heeft een andere densiteit dan Vlaanderen, het gaat om een versnipperd en veel uitgebreider terrein met kleine dorpen waar de kans dat er aardgasleidingen voorzien zijn, kleiner is. Dat verklaart waarom de helft van de woningen in Wallonië met stookolie verwarmt.”

Als je koolstofarme, vloeibare brandstoffen beschouwt als een oplossing, dan is dat een betaalbare optie in de energietransitie met onmiddellijk resultaat 

Wat kunnen koolstofarme vloeibare brandstoffen betekenen voor deze 1,6 miljoen Belgische huishoudens?

Voets: “We zijn ervan overtuigd dat je met koolstofarme vloeibare brandstoffen meer mensen sneller klimaatvriendelijk kan laten verwarmen. Als je koolstofarme, vloeibare brandstoffen beschouwt als een oplossing, dan is dat een zeer efficiënte en betaalbare optie in de energietransitie voor bestaande woningen die momenteel op stookolie verwarmen. Momenteel zijn koolstofarme vloeibare brandstoffen duurder dan stookolie, maar ze werken perfect in je bestaande ketel. Je moet geen investering doen om je ketel te laten aanpassen of een nieuwe te laten plaatsen. Het biedt dus een oplossing voor een groter deel van de bevolking. Niet iedereen heeft de middelen om doorgedreven te isoleren en om daarna een warmtepomp te plaatsen. Niet-fossiele vloeibare brandstoffen moeten een wezenlijk onderdeel zijn van een haalbare en betaalbare transitie.”

Hoe komt het dat koolstofarme vloeibare brandstoffen nog steeds duurder zijn?

Voets: “Momenteel zijn de beschikbare hoeveelheden te beperkt. Dat heeft voor een stuk te maken met het ontbreken van een wettelijk en fiscaal kader. Het is aan de overheid om dat kader te creëren. Enkel dan kan de industrie daarop inspelen en kunnen de nodige investeringen gebeuren en kunnen extra raffinaderijen omgebouwd worden. Zolang er geen duidelijke omkadering is, zullen de prijzen van koolstofarme vloeibare brandstoffen niet wijzigen. Helaas is energie nu vrij duur. Het verschil met koolstofarme vloeibare brandstoffen is vandaag dus niet zo groot. Koolstofarme vloeibare brandstoffen zijn zo’n 15 à 20% duurder. Maar past wel perfect in de transitie, want het kan de CO2-uitstoot met 90% doen dalen. Met e-fuels ga je nog een stap verder. Hiermee reduceer je de CO2-uitstoot met 100%. Dan ben je echt volledig koolstofarm aan het verwarmen.”

Dat is al meteen een groot voordeel van koolstofarme vloeibare brandstoffen. Zijn er nog andere?

Voets: “Koolstofarme vloeibare brandstoffenfen bestaan, ze zijn al beschikbaar en worden toegepast. Onze auto’s rijden vandaag al op een mix van diesel of benzine en koolstofarme vloeibare brandstoffen. B7 staat voor diesel waaraan 7% koolstofarme vloeibare brandstoffen is toegevoegd. E10 voor benzine waaraan 10% ethanol is toegevoegd. Bijkomend voordeel is dat er geen aanpassingen voor nodig zijn. Dus in plaats van je stookolietank te vullen met stookolie, kan je ze probleemloos vullen met koolstofarme brandstoffen zonder er iets voor te moeten aanpassen, We noemen dat drop-in brandstoffen. Deze brandstoffen vragen dus geen extra investeringskosten." 

Welke koolstofarme vloeibare brandstoffen zijn er momenteel? 

Voets: “Er zijn vier koolstofarme vloeibare soorten: Fame, Biomass to Liquid (BtL), HVO en e-fuels. De eerste drie soorten zijn koolstofarme vloeibare brandstoffen die gemaakt worden uit hernieuwbare producten en afvalproducten. E-fuels zijn synthetische, koolstofarme brandstoffen gemaakt uit CO₂ die men uit de lucht haalt. Kan je voor dat productieproces hernieuwbare energiebronnen gebruiken, dan zijn e-fuels volledig koolstofneutraal. Al deze soorten worden vandaag al toegepast. Zo verwarmen de Finnen hun huizen met 100% HVO. HVO is meteen de meest bekende koolstofarme vloeibare brandstof. Het wordt gemaakt door plantaardige afvaloliën en vetten, zoals bakolie en frituurolie, te behandelen met waterstof. HVO kan je perfect gebruiken voor dieselauto’s en je stookolieketel, zowel in mengvorm als puur. In Nederland bijvoorbeeld rijden verschillende bedrijven in de transportsector al op 100% HVO. Fame is een hernieuwbare brandstof van gerecycleerde dierlijke en plantaardige olie. Het is vandaag al beschikbaar in grote hoeveelheden, maar daar maakt vooral de transportsector momenteel gebruik van. Voor BtL worden plantaardige materialen gebruikt, zoals houtpulp, zetmeel, algen, stro en plantaardige olie.”

Er liepen de voorbije jaren enkele proefprojecten met koolstofarme vloeibare brandstoffen. Wat zijn de resultaten?

Voets: “In 2021 hebben we een 15-tal proefprojecten gedaan in België, waarbij we ketels (van verschillende merken en leeftijden) lieten werken op de mix R33. Dat is een mix van 67% stookolie, 26% HVO en 7% Fame. Doel van de casestudy was aantonen dat je met deze mix minder CO₂ uitstoot dan met een aardgasinstallatie en aantonen dat nieuwe en bestaande installaties kunnen werken op een mix van koolstofarme vloeibare brandstoffen en stookolie. De resultaten waren ronduit uitstekend. In onze buurlanden zijn er ook heel wat testen gedaan met koolstofarme vloeibare brandstoffen en bestaande ketels, voornamelijk in Duitsland, en die testen tonen dezelfde resultaten.”

Is R33 dan de toekomst?

Voets: “Als we morgen starten met R33, dan zetten we een stap in de goede richting. Ook aardgas is een fossiele brandstof die op termijn zal verdwijnen en moet vervangen worden door een niet-fossiel alternatief. Alle ogen zijn momenteel gericht op de warmtepomp, maar er is absoluut nog een toekomst voor de verwarmingsketel. Elke bestaande woning is verschillend en vraagt om een individuele benadering en voor een aantal woningen zal dat met een verwarmingsketel op vloeibare brandstoffen zijn. Ons voorstel is om een product op de markt te brengen dat 30% minder CO₂ uitstoot. Daarna kunnen we een stap verder gaan, naar een product dat CO₂-neutraal is. Dat moet uiteraard ook haalbaar en betaalbaar zijn, maar het past wel in het plaatje dat we tegen 2050 klimaatneutraal moeten zijn. Elke stap in de goede richting is een juiste en verantwoorde stap.” 

Verwarmen met 100% HVO gaat dan nog een stap verder. Recent presenteerde een ketelfabrikant zijn testresultaten en die zijn uitstekend. Mengsels van 30% HVO en 70% stookolie, 50% HVO en 50% stookolie of zelfs 100% HVO werken zonder problemen in bestaande stookolieketels. Wanneer kunnen wij op 100% HVO verwarmen?

Voets: “In theorie vandaag al, maar de politiek moet eerst een duidelijk kader scheppen, zodat het voor de sector duidelijk is en ze de nodige investeringen kunnen doen. Zo kunnen ze meer gaan produceren en zullen de prijzen ook dalen. Ik denk dat er stilaan een opening is om over dat legale kader te gaan praten met de overheid. In onze sector zitten bepaalde verdelers daar echt op te wachten. De mogelijkheid is er, alleen mogen ze pas starten als alles legaal is. De fiscaliteit, de accijnzen moeten eerst geregeld zijn vooraleer ze koolstofarme vloeibare brandstoffen kunnen leveren. Sowieso is een monopolisatie van de energiemarkt richting elektrificatie geen goed idee. Je mag niet alles op één paard inzetten. Er zijn verschillende oplossingen die allemaal stukjes van het werk kunnen doen. We geloven sterk in het en-en verhaal. Dus straf de ketel niet af, maar zorg voor een omkadering, zodat we met vloeibare brandstoffen ook een stukje van de oplossing kunnen zijn.”