Eindpunt bereikt met BEN? “Complexer mag het niet worden”

BEN, BENOveren, S-peil, warmtepompen, brandstofcellen, groene taxshift, smart grids en smart homes: wie bouwt of renoveert, hoort het meer dan eens in Keulen donderen. Daarom bracht Livios zeven knappe koppen samen voor een spetterend energiedebat. De inzet? Niets minder dan een antwoord op al jouw energievragen! Vandaag deel 1: de EPB-regelgeving. Zitten we op een eindpunt of is dit nog maar het begin?

Voorbeeld in Europa

Onlangs trok architect en energieconsulent Luc Dedeyne op Livios aan de alarmbel. Hij stelt dat de energieprestatieregelgeving leidt tot discussies, tijdverlies en een inefficiënte manier van werken. Geert Flipts, communicatieverantwoordelijke van het Vlaams Energieagentschap (VEA), nuanceert. “Kijk waar we vandaan komen: we zijn in 2006 gestart van bijna niets en hebben geprobeerd om een zo eerlijk mogelijke wetgeving in de markt te zetten, waardoor bouwers en bij uitbreiding heel de bouwsector, veel beter zijn gaan bouwen. Van een E-peil van 100 in 2006 zijn we geëvolueerd naar gemiddeld E35 à E40. Maar complexer dan vandaag hoeft het inderdaad niet te worden.”

Eindpunt bereikt…

Volgens Flipts is met de BEN-norm (E30, de eis voor nieuwbouw vanaf 2021) een eindpunt bereikt. “De sector en de bouwers hebben zich aangepast, nu moeten we kijken of we de komende jaren of na 2021 wat kunnen vereenvoudigen.” Kati Lamens, architect en voorzitter van Netwerk Architecten Vlaanderen, hoort het hem graag zeggen. “Voor ons mag het eindelijk stoppen, de echte uitdaging ligt bij de renovaties.” Jorn Van Herck, EPB-verslaggever en bestuurder bij het Overlegplatform voor Energiedeskundigen, deelt die mening: “We hebben het onderste uit de kan gehaald. Met extra zonnepanelen is het mogelijk om van E30 naar E20 te gaan, maar op het vlak van isolatie en technieken is de grens stilaan bereikt.”

… of toch niet?

Een ander geluid horen we bij Benjamin Clarysse, beleidsmedewerker energie-efficiëntie en groene warmte bij Bond Beter Leefmilieu. Volgens hem is de BEN-norm voor nieuwe woningen nog niet streng genoeg. “Onze ambitie moet zijn om helemáál energieneutraal te bouwen. Als we tegen 2040 onze CO₂-uitstoot met 60% willen terugdringen, zoals vooropgesteld in het klimaatakkoord van Parijs, is elke extra belasting eigenlijk te veel.”

Dirk Verbeeck, adviseur duurzaam bouwen bij Kamp C: “Tot vorig jaar mocht een BEN-woning 70 kWh/m² per jaar verbruiken. Dat is een pak hoger dan de passiefhuisnorm van 15 kWh/m². En er zijn genoeg architecten en bouwbedrijven die elke dag bewijzen dat passief bouwen met een luchtdichtheidsscore van 0,6 (de eis van de passiefhuisstandaard, red.) perfect mogelijk is.”

Tussentijdse evaluatie S-peil

Maar hoe haalbaar is het om de normen nog veel te verstrengen? Recent zorgde de invoer van het S-peil voor protest. En architecten en energiedeskundigen plaatsen grote vraagtekens bij de geplande sprong van S31 naar S28 in 2021. “Dat is nog niet zeker”, benadrukt Geert Flipts. “Het is een mogelijke piste, maar er volgt een tussentijdse evaluatie om de haalbaarheid in te schatten.”

Stijn Verbeke, specialist energiezuinig bouwen bij EnergyVille/VITO, denkt dat er met de introductie van het S-peil niet veel veranderd is. “Het belangrijkste is dat je goed isoleert, en nadenkt over zonwering en ventilatie. Het lijkt enorm complex omdat er zo veel producten op de markt zijn waaruit je moet kiezen. Maar dat is een taak voor je architect of EPB-verslaggever.” Jorn Van Herck gaat akkoord: “Met een goede oriëntatie en aandacht voor zonnewinsten is het niet moeilijk om de eis van S31 te halen.”

Energieverbruik als maatstaf?

Een andere kritiek op de EPB-regelgeving, is dat ze steunt op aannames. Uit onderzoek blijkt dat slecht geïsoleerde huizen minder verbruiken dan aangenomen en goed geïsoleerde woningen juist meer, omdat de bewoners zich minder energiezuinig gedragen. Kijken we niet beter naar het werkelijke energieverbruik? Geen goed idee, oordelen onze specialisten. “Dan moeten we andere verbruikers die sterk afhankelijk zijn van het gedrag van de bewoners, zoals een Playstation of homecinema, eruit filteren”, zegt Stijn Verbeke. “Bovendien is het verschil tussen het berekende en het werkelijke verbruik vooral bij bestaande woningen groot. Een oude hoeve met enkel glas ga je nooit volledig verwarmen. Bij nieuwbouw komt het werkelijke verbruik wél overeen met de aannames.”

Dirk Verbeeck wijst op het comfortaspect. “Mensen in slecht geïsoleerde huizen leven in energie-armoede en verwarmen bijvoorbeeld alleen de leefruimte. Hun energieverbruik kan je niet als norm nemen. Bovendien verlies je dan verborgen energiedragers uit het oog, zoals bijverwarming met houtkacheltjes.” Benjamin Clarysse knikt: “Ventileren of isoleren doe je niet omdat het moet, maar om je comfort te verhogen. Ik spreek uit ervaring: ik heb in een slecht geïsoleerde woning gewoond waar we de living niet warm kregen vanwege de tocht. Nu heb ik een goed geïsoleerd huis en dat is een wereld van verschil.”

Trage regelgeving

Stijn Verbeke raadt bouwheren daarom aan om in de eerste plaats naar hun wooncomfort te kijken en zich niet alleen te laten leiden door de energie-eisen. “Veel innovatieve technieken worden in het begin niet naar waarde geschat in de EPB-berekening. Zo komt het dat de douchewarmtewisselaar nu pas bij ons aan een opmars begint terwijl hij in Nederland al courant gebruikt wordt. Dat begrijp ik niet van de bouwheer. Wat maakt het uit dat je E-peil niet perfect weerspiegelt hoe goed je het doet in de praktijk, je merkt het wel aan je energiefactuur. Dat is zoals de rush op bouwvergunningen vlak voor het verstrengen van de eisen. Daarmee zit je in je eigen zakken.”

Eerste aanspreekpunt

De vraag is of (ver)bouwers voldoende beseffen dat de EPB-regelgeving in feite te maken heeft met hun wooncomfort? Kati Lamens ziet twee types klanten: “Mensen die al van in het begin naar een architect gaan wel, omdat we hen goed kunnen informeren. Dat is onze rol tenslotte. Maar veel bouwheren, vooral bij renovaties, zien een architect als een duur en noodzakelijk kwaad. Terwijl wij, net als een dokter of een advocaat, ook een adviserende rol kunnen spelen en verkeerde uitgangspunten in één gesprek recht kunnen zetten zonder dat daar per se een volledige en vergaande opdracht uit voortvloeit. Mensen moeten beseffen dat ze het geld dat ze uitgeven aan een architect dubbel en dik terugverdienen.”

Op tijd naar de EPB-verslaggever

“De architect is in principe altijd het eerste aanspreekpunt”, zegt Dirk Verbeeck. “Hij heeft een helikopterblik over het hele project.” Daar is de laatste jaren ook de EPB-verslaggever bijgekomen. Kati Lamens: “Ik denk dat architecten de EPB-verslaggever vandaag steeds meer als een energieadviseur zien, zoals ze een ingenieur inschakelen voor de stabiliteitsstudie.”

Hoe meer keuzes op het vlak van technieken en isolatie, hoe belangrijker de rol van de EPB-verslaggever, stelt Olivier Schmitz, sales- en marketingdirecteur van verwarmingsfabrikant Radson. “Wij moeten onze klanten heel vaak doorverwijzen naar de EPB-verslaggever. Vaak omdat ze twijfelen over het gebruik van bepaalde toestellen, zoals elektrische radiatoren. Ik denk dat bouwers zich veel beter informeren dan vroeger, maar het is zo moeilijk om door de bomen het bos nog te zien.”

Toch ziet EPB-verslaggever Jorn Van Herck nog ruimte voor verbetering. “Dikwijls worden wij te laat ingeschakeld. Dan krijgen we mensen over de vloer die volgende week starten met hun bouw en nog snel een EPB-verslaggever nodig hebben. Daar krijg ik koude rillingen van. Eigenlijk moet je de EPB-verslaggever van bij het begin bij je project betrekken: hoe vroeger je ons advies hebt, hoe beter de keuzes die je maakt op het vlak van technieken en isolatie.”

Nog een tip van Jorn: “Bespaar niet op de kostprijs van je EPB-adviseur. Dit is een van de kosten en vaak gaan mensen voor de goedkoopste offerte. Maar ik ken genoeg mensen die op het einde van de rit bedrogen uit zijn gekomen en graag wat meer betaald zouden hebben voor gefundeerd advies.” Bij deze ben je gewaarschuwd!

Ontdek hier het antwoord op tien energievragen van Livios-lezers.