Ventilatie-eisen voor je woning: zo voldoe je aan de EPB-regelgeving

Een gezonde woning start met een goede ventilatie. Wie bouwt of renoveert moet daarom voldoen aan de ventilatie-eisen die opgenomen zijn in de EPB-regelgeving. Maar hoe zorg je ervoor dat je ventilatiesysteem voldoet aan die EPB-eisen? En op welke manier beïnvloedt ventilatie je EPB-score? We maken je wegwijs. 

Wat is ventileren?

Ventileren is een proces waarbij er voldoende verse lucht in huis binnenkomt en waarbij de vervuilde, vochtige lucht naar buiten wordt afgevoerd. Het is belangrijk om voldoende te ventileren om de luchtvochtigheid in je woning op peil te houden en vochtproblemen te vermijden. Zo creëer je een gezond binnenklimaat. Ventileren kan op twee manieren: op natuurlijke wijze of met een mechanisch ventilatiesysteem. 

Waarom zijn er ventilatie-eisen?

Sinds 2006 moet iedereen die een omgevingsvergunning voor nieuwbouw of renovatie aanvraagt, voldoen aan de EPB-regelgeving (EnergiePrestatie en Binnenklimaat). Die verplicht je om het energieverbruik van je woning te beperken en om minimaal te ventileren. Nieuwe of gerenoveerde woningen zijn namelijk goed geïsoleerd en luchtdicht, waardoor ventilatie hier onmisbaar is.

EPB-eisen voor ventilatie (residentiële gebouwen)

De EPB-eisen omvatten de energie-eisen waaraan je woning moet voldoen en leggen ook verplichtingen op op het vlak van ventilatie. Zo is de aanwezigheid van een ventilatiesysteem en/of ventilatievoorzieningen voor de toe- en afvoer van lucht verplicht. De ventilatie-eisen voor nieuwbouw en ingrijpende energetische renovaties (IER) verschillen ten opzichte van gewone renovaties.

Wat zijn de EPB ventilatie-eisen voor nieuwbouw en IER?

Bij een nieuwbouw of ingrijpende energetische renovatie moet je een volledig ventilatiesysteem installeren. Het ventilatiesysteem zorgt ervoor dat er verse lucht binnenkomt in de droge ruimtes (woonkamer, slaapkamers, bureau). Die lucht verplaatst zich via doorstroomopeningen naar de natte ruimtes (keuken, badkamer, toilet, wasplaats) waar de vochtige en vervuilde lucht wordt afgevoerd. 

Er zijn vier ventilatiesystemen:

• Systeem A: natuurlijke toevoer en afvoer
• Systeem B: mechanische toevoer en natuurlijke afvoer
• Systeem C: natuurlijke toevoer en mechanische afvoer
• Systeem D: mechanische toevoer en afvoer 

Daarnaast wordt er onderscheid gemaakt tussen een centraal en decentraal ventilatiesysteem:

• Centraal ventilatiesysteem: alle toe- en afvoeren komen samen in één centrale ventilatie-unit. Het systeem is opgebouwd met één of twee centrale ventilatoren en luchtkanalen met aan het einde telkens een ventilatierooster.
• Decentraal ventilatiesysteem: bestaat uit een afzonderlijke ventilatie-unit die in de kamer wordt geplaatst tegen een buitenmuur met een doorvoer naar buiten. De unit zorgt voor de aan- en afvoer van lucht zonder dat er een uitgebreid kanalennet nodig is. 

Wat zijn de EPB ventilatie-eisen voor een renovatie?

Bij een renovatie moet je minimale ventilatievoorzieningen treffen. Dit wil zeggen dat je een minimum aan toevoer- en afvoervoorzieningen moet plaatsen om bepaalde minimale hoeveelheden lucht te verversen. 

• Bij een uitbreiding (nieuwe ruimte): in nieuwe droge ruimtes (slaapkamer, leefruimte, bureau) moet je toevoervoorzieningen en een doorstroomopening plaatsen; in nieuwe natte ruimtes moet je afvoervoorzieningen en een doorstroomopening plaatsen.
• Bij een verbouwde ruimte: je moet enkel in de droge ruimtes waar je ramen vervangt of toevoegt toevoervoorzieningen plaatsen. 

Wetgeving ventilatie bij bestaande gebouwen

Bij bestaande woningen ben je niet verplicht om ventilatie te voorzien, behalve als je een ruimte verbouwt of uitbreidt, of als je je woning ingrijpend energetisch renoveert (zie regels hierboven). Wel is het belangrijk om voldoende te verluchten. Zo kan je ervoor zorgen dat de binnenlucht voldoende ververst wordt en gezond blijft. 

Wat zijn de Belgische ventilatienormen?

De Belgische ventilatienorm (NBN 50-001) is een norm die richtlijnen geeft voor ventilatievoorzieningen in woningen. Het is meer een technische richtlijn dan een wettelijke verplichting, maar het wordt wel vaak toegepast bij het ontwerp van ventilatiesystemen. 

De Belgische ventilatienorm bepaalt hoe snel een bepaalde hoeveelheid lucht in een ruimte ververst moet worden. Het minimaal geëiste ontwerpdebiet bedraagt 3,6 m³/h per m² vloeroppervlakte van de ruimte. Om te vermijden dat er in kleine kamers te weinig ventilatie is, bevat de norm ook minimum toevoer- en afvoerdebieten. Daarnaast mag de toevoer en afvoer voor bepaalde kamers beperkt worden om het energieverbruik beter onder controle te houden. 

Een EPB- of ventilatieverslaggever helpt je met het opstellen van een ventilatievoorontwerp dat rekening houdt met deze richtlijnen.

Ventilatienormen bij toevoerruimtes

In deze tabel vind je een overzicht van de ventilatie-eisen voor de toevoerruimtes. Dat zijn de droge ruimtes in huis zoals de woonkamer, slaapkamer en bureau/speelkamer. 

Ventilatienormen bij afvoerruimtes

In deze tabel vind je een overzicht van de ventilatie-eisen voor de afvoerruimtes. Dat zijn de natte ruimtes in huis zoals de keuken, badkamer, wasplaats en wc.

Hoe beïnvloedt ventilatie je EPB-score?

Een efficiënt ventilatiesysteem kan de EPB-score van je woning aanzienlijk verbeteren. Er zijn een aantal factoren die impact hebben op de berekening van het E-peil:

• Type ventilatiesysteem: de keuze voor A, B, C of D heeft een impact op de EPB-score. Zo is een ventilatiesysteem D efficiënter dan type C.
• Thermisch rendement: een systeem D met warmteterugwinning heeft een positief effect op de EPB-score.
• Verbruik: systemen die minder stroom verbruiken zijn voordeliger voor de EPB-score.
• Vraagsturing: een systeem met bewegings-, vocht- of CO₂-sensoren werkt vraaggestuurd, waardoor je je energieverbruik beperkt en je E-peil kan verlagen.
• Zomerbypass: bij een systeem D voorkomt een zomerbypass dat warme lucht via het ventilatiesysteem in de woning komt. Zo vermijd je oververhitting, wat bijdraagt aan een betere EPB-score.
• Kwaliteit van de installatie: slecht geïnstalleerde of afgestelde ventilatiesystemen kunnen leiden tot hogere energieverliezen. Een optimaal geïnstalleerd systeem zorgt voor een betere score.

Vergelijking van ventilatiesystemen 

Er zijn verschillende soorten ventilatiesystemen, elk met een andere impact op de EPB-eisen.

Rol van de ventilatieverslaggever

Als je een omgevingsvergunning voor nieuwbouw of renovatie aanvraagt en moet voldoen aan de EPB-regelgeving, dan ben je verplicht om beroep te doen op een ventilatieverslaggever. Dat kan je architect, EPB-verslaggever, ventilatie-installateur of een studiebureau zijn. Die helpt je om te voldoen aan de wettelijke ventilatie-eisen. 

Om te beginnen zal hij een ventilatievoorontwerp maken met alle info over het te kiezen systeem en de impact daarvan op je EPB. Vervolgens stelt hij een document op met ontwerpspecificaties. Van zodra je woning is afgewerkt, krijg je bij de oplevering een ventilatieprestatieverslag. Hierin staat of je ventilatiesysteem voldoet aan de vooropgestelde norm. Je EPB-verslaggever heeft dit document nodig om je EPB-aangifte op te maken.

Rol van de EPB-verslaggever

Een EPB-verslaggever waakt erover dat jouw (ver)bouwproject aan de energetische eisen voldoet. Eerst maakt hij een voorontwerp met aanbevelingen, zodat je kan streven om aan het verplichte E- en S-peil te voldoen. Na de (ver)bouwwerken, stelt hij het uiteindelijke EPB-verslag op. Hierin wordt vermeld welke isolatiegraad je woning heeft en welke technische installaties er aanwezig zijn. 

Controle op EPB-ventilatie-eisen na installatie 

Een ventilatiesysteem moet voldoen aan de EPB-eisen. De EPB-verslaggever controleert tijdens en na de installatie of je systeem aan de wettelijke eisen voldoet. Zo zal hij onder andere de ventilatiedebieten meten. Die moeten overeenkomen met de minimale en maximale debieten van de ventilatienorm (NBN 50-001). De EPB-verslaggever verzamelt uiteindelijk alle technische gegevens van het systeem en voert berekeningen uit op basis van de aangeleverde documentatie en meetresultaten. Na de controle stelt hij een definitieve EPB-aangifte op. 

Wat als je niet aan de wettelijke ventilatienormen voldoet?

Voldoet je ventilatiesysteem niet aan de normen die vastgelegd zijn in de EPB-regelgeving, dan kan dit leiden tot een hogere EPB-score. Dat betekent dat je woning minder energie-efficiënt is, wat een negatieve impact heeft op je energieverbruik en de waarde van je woning. In Vlaanderen kan je zelfs een EPB-boete krijgen als je de EPB-regelgeving niet naleeft. 

Aandachtspunten ventilatie 

Het installeren van een ventilatiesysteem vraagt om zorgvuldige planning en uitvoering om te voldoen aan de EPB-regelgeving. Hier zijn enkele belangrijke aandachtspunten: 

• Zorg voor een goede luchtdichtheid van je woning. Die kan je laten meten door een blowerdoortest. Zo kan je ventilatiesysteem optimaal werken.
• Kies het juiste type: een ventilatiesysteem C is een goedkopere optie, maar minder energie-efficiënt; type D is de meest energie-efficiënte keuze en helpt je om een lage EPB-score te halen.
• Een ventilatiesysteem D moet goed gebalanceerd zijn: de luchttoevoer en -afvoer moet in balans zijn. Laat dit over aan een erkende ventilatie-installateur.
• Kies voor een ventilatiesysteem met een laag energieverbruik.
• Zorg dat het ventilatiesysteem correct gedimensioneerd is en houd rekening met de verplichte minimale debieten.
• Zorg ervoor dat de ventilatieroosters op de juiste locaties geïnstalleerd worden: toevoerroosters in droge ruimtes en afvoerroosters in vochtige ruimtes.
• Houd alle technische specificaties van het systeem bij. Deze gegevens moet je aan de EPB-verslaggever overhandigen.
• Laat je systeem installeren door een erkende installateur. Zoek je nog een erkende vakman? Vraag hier gratis offertes aan bij installateurs in jouw buurt. 

Tips voor onderhoud van je ventilatiesysteem 

Het onderhoud van je ventilatiesysteem is niet wettelijk verplicht, maar wel belangrijk om de luchtkwaliteit en efficiëntie te garanderen. Hier zijn enkele tips:

• Reinig of vervang de filters om de drie tot zes maanden.
• Maak de raamroosters (bij type C) en de ventielen maandelijks schoon.
• Laat je ventilatie-unit elke twee jaar controleren.
• Laat de ventilatiekanalen om de vier tot zes jaren schoonmaken.

FAQ: ventilatie-eisen