Omvormer zonnepanelen: werking, soorten en prijs

Een omvormer is een essentieel onderdeel van een PV-installatie. Maar wat doet een omvormer dan precies en wat kost het? En hoe kies je tussen de soorten omvormers? We maken je wegwijs.

Wat is een omvormer en hoe werkt die?

Een omvormer, ook wel PV-omvormer of fotovoltaïsche omvormer genoemd, is een essentieel onderdeel van een zonnepaneelinstallatie. Zonnepanelen wekken gelijkstroom (DC) op als er zonlicht op valt. Maar de meeste huishoudelijke apparaten en het elektriciteitsnet werken op wisselstroom (AC). De omvormer is een toestel dat de elektriciteit omzet van gelijkstroom naar wisselstroom en zo geschikt maakt voor gebruik in huis. Buiten het omzetten van gelijkstroom naar wisselstroom beschikken moderne omvormers ook over ingebouwde technologie om de prestaties van zonnepanelen te monitoren.

Welke soorten omvormers bestaan er?

Er bestaan meerdere soorten omvormers. Een installateur kan je adviseren over welk type omvormer het meest geschikt is voor jouw zonnepaneelinstallatie.

1. String-omvormers

Dit is de meest gebruikelijke omvormer. Hij wordt geïnstalleerd in de buurt van de zonnepanelen en converteert de gelijkstroom van een ‘string’ (een reeks zonnepanelen die met elkaar zijn verbonden) naar wisselstroom. Een nadeel is dat de prestaties van de hele string worden beïnvloed door de zwakste schakel. Dus als één paneel in de string wordt overschaduwd, kan dit de opbrengst van de hele string verminderen.

Als het gaat om een beperkt aantal panelen, dan kan dit ook opgelost worden door het plaatsen van een optimizer i.p.v. meteen te moeten overschakelen naar micro-omvormers of naar een omvormer met power optimizers. Het plaatsen van een aantal optimizers en een stringomvormer zal vaak de voordeligste oplossing zijn.

Hoe plaats je best je zonnepanelen? Deze tips helpen je op weg

2. Micro-omvormers

Hierbij heeft elk zonnepaneel een eigen, kleinere omvormer. De verschillende panelen zijn dus niet aan elkaar gekoppeld. Micro-omvormers zijn vooral handig als de zonnepanelen in verschillende oriëntaties zijn geplaatst of bij schaduw, omdat elk paneel zijn eigen omvormer heeft. Als een bepaald paneel om een of andere reden het zonlicht niet voldoende kan benutten, dan heeft dat geen negatief effect op de rest van de panelen.

3. Power optimizers

Hierbij worden power optimizers op elk zonnepaneel geïnstalleerd. Die optimaliseren de prestaties van individuele zonnepanelen en zorgen ervoor dat schaduw op één paneel de opbrengst van de andere panelen niet negatief beïnvloedt. De geoptimaliseerde gelijkstroom wordt vervolgens naar de centrale omvormer gestuurd.

Wil je een thuisbatterij aansluiten op je omvormer om elektriciteit op te slaan voor later gebruik? Dan kan je kiezen voor een hybride omvormer. Dat is één van de hierboven vermelde omvormers met een extra functionaliteit. Via een energiemanagementsysteem kan je kiezen of je de zonne-energie opslaat voor later of meteen verbruikt.

Hoe verloopt de installatie van een omvormer?

De installatie van een omvormer bestaat uit meerdere stappen. Een overzicht:

Stap 1: Geschikte locatie kiezen

Een omvormer installeer je op een goed verluchte plaats, en zeker niet op een locatie die is blootgesteld aan vocht, direct zonlicht of extreme temperaturen. Voor een lange levensduur zoek je best een schaduwrijke, koele plaats uit. Ook belangrijk: zorg dat de afstand tussen de omvormer en de zonnepanelen niet te groot is om stroomverlies te minimaliseren. In de praktijk zal je installateur dit bekijken.

Stap 2: Montage van de omvormer

Sommige omvormers kan je aan een muur bevestigen, andere hebben een speciaal ontworpen montagestructuur. Je installateur zal de omvormer stevig en veilig bevestigen volgens de regels van de kunst.

Stap 3: Elektrische aansluitingen

Eens goed bevestigd, wordt de omvormer aangesloten op de zonnepanelen. De gelijkstroomkabels van de zonnepanelen worden aangesloten op de ingang van de omvormer. De omvormer zelf moet ook aangesloten worden op de elektriciteitskast volgens de elektrische voorschriften. Werk zeker met een professionele installateur die zich houdt aan de lokale voorschriften en veiligheidsnormen.

Stap 4: Monitoring

Iedere moderne omvormer heeft een monitoringsysteem via een online platform of op het display van de omvormer zelf. Hiermee kan je de prestaties van je zonnepanelen opvolgen. Let wel: dit systeem kan enkel functioneren als er een goede internetverbinding of wifi-signaal is op de plaats waar de omvormer komt.

Stap 5: Keuring van de installatie

Voor de zonnepanelen en omvormer in dienst gesteld mogen worden, moet je installatie gekeurd worden door een erkende keurder.

Stap 6: Activeren

Als alle aansluitingen correct zijn uitgevoerd, de omvormer is geconfigureerd en je installatie is gekeurd, zal de installateur de inbedrijfstelling uitvoeren. Dit betekent zoveel als je installatie activeren zodat je kan starten met het opwekken van elektriciteit.

© David & Albert
Foto Livios

Omvormer met 1-fase of 3-fase aansluitingen

In elektrische installaties worden verschillende soorten stroomsystemen gebruikt. Zo heb je 1-fase en 3-fase systemen. Welk systeem jij in huis hebt, heeft een impact op de omvormer.

1-fase aansluiting

Bij een elektrisch systeem met 1-fase is er één wisselstroomspanning. Alle elektrische toestellen in huis worden dus vanuit één enkele spanningsbron gevoed. Dit type aansluiting vind je meestal in kleine woningen en appartementen. De energie die je zonnepanelen opwekken maar die je niet meteen gebruikt, wordt teruggevoerd naar het 1-fase elektriciteitsnet.

3-fase aansluiting

Een elektrisch systeem met 3-fase heeft drie wisselstroomspanningen die gelijktijdig worden opgewekt. Dit type aansluiting vind je vooral in grotere woningen en (commerciële) gebouwen omdat ze veel vermogen leveren en zware belastingen aankunnen. De energie die zonnepanelen opwekken wordt verdeeld over de drie fasen van de elektrische installatie. De belasting op de installatie wordt zo goed verdeeld en je hebt veel minder risico op overbelasting.

Welk type omvormer kies ik best?

De keuze van een type omvormer hangt af van de kenmerken van je dak en mogelijke problemen met schaduw, het gewenste vermogen, je beschikbare budget en de functies die je wilt. Een professionele installateur kan voor jouw situatie de meest geschikte omvormer bepalen.

Wat is de prijs van een omvormer?

De prijs van een omvormer hangt af van verschillende factoren, zoals het type omvormer, het vermogen dat het systeem moet kunnen omzetten, het merk en eventuele extra functies zoals monitoring. De prijzen variëren tussen 500 en 3.000 euro. Informeer je bij meerdere leveranciers voor het beste type omvormer en vermogen voor jouw installatie en vergelijk offertes om een goed beeld te krijgen over wat je precies krijgt voor welke prijs.

Lees ook: de omvormer is maar één deel van een zonnepaneelinstallatie. Lees hier meer over het totale kostenplaatje van zonnepanelen.

Hoeveel jaar garantie krijg je op een omvormer?

Een omvormer gaat zo’n tien tot vijftien jaar mee. Veel fabrikanten geven vijf of tien jaar garantie, maar dat betekent niet dat je hem na die termijn moet vervangen. Na twintig jaar zal de omvormer wel zijn beste tijd hebben gehad. Een aantal zaken hebben een impact op de veroudering van een omvormer: warmte en oververhitting, spanningswisselingen en pieken op het net en de slijtage van elektrische componenten. Een verkeerd gedimensioneerde omvormer kan ook zorgen voor snellere slijtage.

Waarop moet ik letten bij de aankoop van een omvormer?

Bij de aankoop van een omvormer zijn er enkele belangrijke punten om rekening mee te houden:

1. Vermogen van de omvormer

Voor een optimaal rendement is het belangrijk dat het vermogen van je omvormer wordt afgestemd op het vermogen van je zonnepanelen. Je installateur zal je hierover advies kunnen geven.

2. Efficiëntie van de omvormer

Voor een optimaal rendement moet je kijken naar het nominaal rendement en deelbelastingsrendement van een omvormer. Het nominaal rendement geeft aan hoe efficiënt de omvormer gelijkstroom omzet naar wisselstroom. Omdat zonnepanelen niet altijd op hun volledige capaciteit werken, moet je ook kijken naar het rendement bij deellast. Kies een omvormer die een hoog rendement houdt bij gedeeltelijke belasting van de zonnepanelen.

3. Geluidsniveau van de omvormer

Kwalitatieve omvormers hebben een fluisterstille werking. Dat wil zeggen dat het geluidsniveau minimaal is en de meeste mensen dit niet als hinderlijk zullen ervaren. Het geluidsniveau hangt af van het merk en model van de omvormer. Je installateur kan je hier meer informatie over geven.

4. Levensduur van de omvormer

Omvormers hebben een levensduur van 10 tot 15 jaar. Veel hangt af van de kwaliteit van de omvormer, het merk en hoe je de omvormer gebruikt en onderhoudt. Fabrikanten geven meestal een garantie van maximum 10 jaar. Na 20 jaar heeft een omvormer zijn beste tijd gehad doordat de kabels onderhevig zijn aan erosie door zon en water.

5. Locatie van de omvormer

Installeer de omvormer op een goed verluchte, koele en schaduwrijke plaats. Hij mag niet worden blootgesteld aan vocht, direct zonlicht of extreme temperaturen. Zorg dat de afstand tussen de omvormer en zonnepanelen niet te groot is om stroomverlies te minimaliseren.

FAQ omvormer zonnepanelen

Als je overweegt om in de toekomst een thuisbatterij toe te voegen, kan een hybride omvormer een goede keuze zijn, omdat deze de integratie met batterijopslag vergemakkelijkt.

Ja, zonnepanelen wekken gelijkstroom op. Om die te kunnen gebruiken moet die eerst door een omvormer worden omgezet naar wisselstroom.

Dit hangt af van het vermogen van de omvormer, hoe efficiënt die werkt en hoe zwaar hij belast wordt. Ze verbruiken een kleine hoeveelheid stroom als ze werken. In standby-modus is dit minimaal.

Ja, om de gelijkstroom van de zonnepanelen om te zetten naar bruikbare wisselstroom heeft een omvormer zelf ook een kleine hoeveelheid stroom nodig. Dit wordt eigenverbruik genoemd.

Ja, ook in standby-modus verbruikt een omvormer een minimale hoeveelheid stroom.

Aangezien zonnepanelen ‘s nachts geen elektriciteit opwekken, zal de omvormer ook niet werken. Je hoeft die niet zelf uit te zetten, dit gebeurt automatisch.

Kies eerst en vooral voor een energiezuinige omvormer met een laag eigenverbruik. Handig zijn monitoringtools waarmee je de werking van je omvormer kan opvolgen. Het is verder ook belangrijk dat je omvormer correct wordt geïnstalleerd op een goed geventileerde plaats. Een regelmatig onderhoud is aan te raden.

Ja, je kan een omvormer uitzetten. Dat is bijvoorbeeld nodig tijdens een onderhoudsbeurt.

Check op het display van de omvormer of hij aanstaat. Kijk of er lampjes branden of info wordt gegeven. Heb je een monitoringsysteem, dan kan je ook daarin nakijken of alles naar behoren werkt. Een andere indicator is de productie op je elektriciteitsmeter.