Alles wat je moet weten over elektriciteit in je woning: van plan tot keuring

Ga je binnenkort elektriciteit leggen in je woning? Ontdek alles wat je moet weten: van het opstellen van een elektriciteitsplan tot de aansluiting en keuring over het kiezen van een energieleverancier en -contract. Wil je daarnaast meer inzicht krijgen in je elektriciteitsverbruik? Ontdek de mogelijkheden en ga aan de slag met onze besparingstips.

Verschil gelijkstroom en wisselstroom

Er zijn twee verschillende vormen van elektrische stroom: gelijkstroom (DC) en wisselstroom (AC):

1. Gelijkstroom (DC): De stroom vloeit in één richting van de positieve naar de negatieve pool waardoor de spanning constant blijft. Voorbeelden: een elektrische wagen, zonnepanelen, … 
2. Wisselstroom (AC): De richting van de stroom verandert continu, wat efficiënter is voor het transport van elektriciteit. Voorbeelden: het elektriciteitsnet in onze woningen, stroom die uit stopcontacten komt, …

In onze woning wordt wisselstroom geleverd via het elektriciteitsnet en verspreid via de stopcontacten. Er zijn echter heel wat huishoudelijke toestellen die werken op gelijkstroom. In zo’n toestel zit doorgaans een adapter, driver of omvormer om wisselstroom naar gelijkstroom om te zetten. Denk maar aan ledverlichting, zonnepanelen, elektronica, … 

Elektrische meeteenheden

We nemen enkele veel gebruikte elektrische termen onder de loep.

• Ampère (A): De stroomsterkte wordt uitgedrukt in ampère. Dit is de hoeveelheid elektriciteit die per tijdseenheid door een elektrische geleider kan stromen. Een standaard eenfasige elektrische installatie is 40 A.
• Volt (V): De spanning wordt uitgedrukt in volt. Stopcontacten leveren bij ons standaard 230 V.
• Watt (W): Het vermogen van een toestel zoals een microgolfoven wordt uitgedrukt in watt (W) of kilowatt (kW). Hoe hoger het vermogen, hoe krachtiger een toestel en hoe meer elektriciteit je zal verbruiken. 
• Kilowattuur (kWh): wordt gebruikt om uit te drukken hoeveel elektriciteit je verbruikt (bijvoorbeeld op je energiefactuur) of produceert (opbrengst van zonne-energie). 1 kWh komt overeen met het verbruik van een toestel van 1.000 W of 1 kW gedurende 1 uur. 

Algemene elektriciteitswerken

Er zijn verschillende elektriciteitswerken die je kan uitvoeren in een woning. Denk maar aan het plaatsen van een nieuwe elektrische installatie, de bestaande elektriciteit vernieuwen of uitbreiden, een domoticasysteem installeren, zonnepanelen plaatsen, … Afhankelijk van de moeilijkheidsgraad van de werken kan je zelf aan de slag gaan of deze laten uitvoeren door een professional. 

Het AREI

De elektriciteit in je woning moet voldoen aan een aantal richtlijnen die worden opgelijst in het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI). Het bevat voorschriften en beschermingsmaatregelen die je moet nemen en het bepaalt hoe je elektrische installatie moet opgebouwd worden. Ook bevat het richtlijnen voor specifieke ruimtes zoals je badkamer waar je extra maatregelen moet nemen voor de veiligheid. 

Elektriciteitsplan

Ga je een nieuwe woning bouwen? Dan heb je een elektriciteitsplan nodig. Dat wordt tijdens de ontwerpfase gebruikt om te bepalen waar stopcontacten, schakelaars, verlichting en elektrische toestellen moeten komen en hoe ze met elkaar in verbinding staan. Je hebt dit plan nodig om je elektrische installatie te laten keuren. Het bestaat uit:

• Eendraadsschema: schematische weergave van alle leidingen, kabels en onderdelen van de elektrische installatie aan de hand van symbolen.
• Situatieschema: grondplan van de woning waarop de elektrische installatie, de aarding, stopcontacten, schakelaars, verlichtingspunten, … zijn aangeduid.

Situatieschema elektriciteit

Als je de elektriciteit van je woning wil (her)aanleggen, heb je een situatieschema nodig. Dit maakt samen met het eendraadsschema deel uit van het elektriciteitsplan. Op het situatieschema duid je alle stopcontacten, lichtpunten, schakelaars, de thermostaat, vaste toestellen zoals een koelkast, wasmachine, cv-ketel, … aan. Op dit plan kan je ook al eventuele wachtbuizen voorzien voor als je later nog buitenverlichting wil aanleggen of elektriciteit wil leggen naar je tuinhuis. 

De aarding

In het elektriciteitsplan staat ook aangeduid waar de aardingspin zich bevindt. De aarding is een verplicht onderdeel van de elektriciteit in je woning. Deze koperen geleider beschermt tegen elektrocutie als er een elektrisch toestel defect is. De aarding verbindt alle elektrische toestellen in huis en leidt lekstromen af naar de aarde rond je huis. Raak je een defect toestel aan, dan zal de stroom niet via je lichaam naar de aarde gaan, maar via de aarding. Is de aarding in je woning niet in orde, dan kan je geëlektrocuteerd worden of kan er brand ontstaan. 

Elektrische installatie

De elektrische installatie zorgt ervoor dat de elektriciteit in je woning veilig en efficiënt verdeeld wordt. Ze bestaat uit verschillende onderdelen, zoals de toevoerkabel, de meterkast, de verdeelkast (zekeringskast), automaten, de differentieelschakelaar (verliesstroom of aardlekschakelaar), stroomkringen en de overspanningsbeveiliging.

De toevoerkabel komt via de aansluitbocht je woning binnen en staat in verbinding met de meterkast waarin een teller je verbruik bijhoudt. De kabel loopt vervolgens door naar de verdeelkast. Hierin bevinden zich de zekeringen en vertrekken de kabels naar de lichtpunten, schakelaars en stopcontacten. Deze bekabeling is verdeeld in verschillende stroomkringen om stroomafnemers evenwichtig te spreiden. Je kan jouw elektrische installatie ook koppelen aan een centrale sturing of domoticasysteem voor meer comfort. 

Tip: Wil je zelf elektriciteit leggen? Dit stappenplan helpt je op weg.

Stopcontacten

Stopcontacten leveren de elektriciteit die nodig is om elektrische apparaten te doen werken. De standaard spanning van een stopcontact is 230 V. Denk goed na voordat je aan de elektriciteitswerken begint waar overal stopcontacten moeten komen en duid ze aan op je elektriciteitsplan, net als buitenstopcontacten. 

Qua design heb je keuze uit inbouwstopcontacten die verzonken zijn in de muur en opbouwstopcontacten die duidelijk zichtbaar zijn. Ze zijn ook verkrijgbaar in verschillende kleuren, al wordt er doorgaans gekozen voor witte of zwarte stopcontacten. Tot slot heb je ook keuze uit een ronde of vierkante vorm. 

Lees ook: 10 tips om stopcontacten te plaatsen 

Schakelaars

Naast stopcontacten heb je ook schakelaars nodig. Dit zijn drukknoppen waarmee je je lichtpunten kan bedienen. Er bestaan verschillende soorten schakelaars. Zo heb je enkelpolige schakelaars waarmee je één lichtpunt bedient, wisselschakelaars om één lichtpunt vanop twee plaatsen te bedienen, serieschakelaars om twee lichtpunten vanop één plaats te bedienen, slimme schakelaars die je kan koppelen aan een domoticasysteem, … Met deze tips kies je de juiste schakelaar. 

Klus: Zo vervang je een schakelaar

Aansluiting elektriciteit

Wil je een nieuwe aansluiting voor elektriciteit aanvragen of je bestaande laten verplaatsen, afsluiten of verwijderen? Dan moet je een aanvraag indienen bij je netbeheerder. Om je woning aan te sluiten op het distributienet moet je een aantal voorbereidingen treffen:

1. Vraag een werfaansluiting aan: Tijdens de bouwwerken kan je een werfkast plaatsen. Om die van stroom te voorzien kan je een werfaansluiting aanvragen.
2. Voorzie de energiebocht en toevoerkabel: In de fundering plaats je een energiebocht (aansluitbocht) waarin je de toevoerkabel voor elektriciteit voorziet. Via deze bocht komt de elektriciteit je woning binnen. 
3. Bevestig de aansluitplaat: Naast de aansluitbocht heb je ook een aansluitplaat nodig waarop de energiemeters, kasten en leidingen geplaatst worden.  
4. Vraag je definitieve elektriciteitsaansluiting aan: Zodra je woning wind- en waterdicht is en je alle voorbereidende werken zoals het plaatsen van de elektrische installatie uitgevoerd hebt, kan je de elektriciteit laten aansluiten. Voor de definitieve aansluiting moet je een aanvraag indienen bij je netbeheerder. 

Keuring elektriciteit

Voordat je woning op het elektriciteitsnet kan aangesloten worden, moet je elektrische installatie gekeurd worden. Deze keuring is niet alleen verplicht bij nieuwe installaties, maar ook bij renovaties, de verkoop van een woning en het plaatsen van zonnepanelen, een thuisbatterij of laadpaal. Tijdens de keuring wordt er gekeken of je installatie conform de regels is en veilig op het elektriciteitsnet kan worden aangesloten. 

Wordt je elektriciteit afgekeurd? Ontdek hier de meest voorkomende fouten.

Netbeheerder

Zodra je installatie gekeurd is, komt er stroom in je woning terecht via het elektriciteitsnet dat beheerd wordt door de netbeheerder. Die is verantwoordelijk voor het elektriciteit- en aardgasnet in een bepaalde regio. In Vlaanderen is dat Fluvius, in Brussel Sibelga en in Wallonië doorgaans Ores. Daarnaast staat de netbeheerder ook in voor het plaatsen van de energiemeters en het bijhouden van de meterstanden. 

Heb je een nieuwe of aanpassing van je elektriciteitsaansluiting nodig, is jouw energiemeter defect, moet je je meterstanden doorgeven, nieuwe zonnepanelen, een laadpaal of thuisbatterij aanmelden of wil je een stroompanne of gaslek melden? Dan moet je dus contact opnemen met de netbeheerder. 

Energieleverancier

Om elektriciteit te kunnen gebruiken moet je een energiecontract afsluiten bij een energieleverancier naar keuze. Dat is een bedrijf dat elektriciteit en/of aardgas verkoopt. Als je geen energiecontract afsluit, overtreed je de wet en mag je netbeheerder je energie afsluiten. Wil je energieleveranciers vergelijken? Informeer dan bij verschillende maatschappijen naar de prijzen en leveringsvoorwaarden. Let ook op het type contract, de contractduur, betalingsvoorwaarden, … Er bestaan ook online vergelijkingstools zoals die van Mijnenergie.be die je helpen om energieleveranciers te vergelijken of om van leverancier te veranderen. 

Energiecontract

Er bestaan verschillende soorten energiecontracten:

• Vast energiecontract: De prijs staat voor een bepaalde periode vast, waardoor je de kosten op voorhand kan inschatten op basis van je verbruik. Prijsdalingen of -stijgingen worden niet doorgerekend. 
• Variabel contract: De prijs is variabel en wordt bepaald door prijsdalingen- en stijgingen. Dit type contract kan iets goedkoper zijn dan een vast contract, omdat het geen risico inhoudt voor de leverancier.
• Dynamisch contract (enkel in combinatie met digitale meter): De prijs wordt per uur bepaald op basis van de aankoopprijzen van de dag voordien. Je kan je energieverbruik optimaliseren door grootverbruikers in te schakelen in periodes met een lage prijs. 

Een energiecontract afsluiten kan op verschillende manieren: via de website van de leverancier, via de telefoon, in een verkooppunt of via een deur-aan-deurverkoop. Het contract is geldig zodra je het ondertekend hebt. Wil je van energiecontract veranderen? Dan kan je gewoon een nieuw contract tekenen bij een andere energieleverancier. Je nieuwe energieleverancier geeft dit door aan je netbeheerder en zorgt dat het contract met je oude leverancier beëindigd wordt. 

Groene energie

Je kan ook kiezen voor een groen energiecontract. De leverancier garandeert je dan dat de geleverde energie gedeeltelijk of volledig afkomstig is uit hernieuwbare bronnen, zoals zonne-energie windenergie of waterkracht. Naast een groen energiecontract zijn er nog manieren om te profiteren van groene energie. Zo kan je zelf groene energie opwekken met zonnepanelen en die eventueel opslaan in een thuisbatterij. Of je kan aan energiedelen doen waarbij je de overproductie van je zonnepanelen verkoopt of gratis deelt met anderen of met jezelf. 

Energieovernamedocument

Bij een verhuis, ver(huur), (ver)koop, scheiding of overlijden moet je je energieleverancier op de hoogte brengen. Dat doe je met een energieovernamedocument. Dit formulier moet je invullen om de meterstanden voor elektriciteit en/of aardgas definitief vast te leggen. Op basis daarvan wordt de slotfactuur opgemaakt. Doorgaans moet je twee documenten opmaken: één voor wie vertrekt en één voor de overnemer. Beide partijen moeten een kopie aan hun energieleverancier bezorgen. 

Er bestaan twee soorten overnamedocumenten: een klassieke versie en een specifieke versie voor eigenaars van een installatie die hernieuwbare energie produceert, zoals zonnepanelen. Op dit document moet je naast de meterstand ook de afname van het net en injectie op het net noteren.

Digitale meter

In België wordt de analoge meter geleidelijk aan vervangen door de digitale meter die rechtstreeks met je netbeheerder communiceert. Zo worden de meterstanden automatisch geregistreerd. Je kan een digitale meter ook slim maken door hem te laten communiceren met apps of slimme huishoudtoestellen. Die helpen je om slim energie te verbruiken, bijvoorbeeld op het moment dat je zonnepanelen stroom opwekken of op het moment dat stroom het goedkoopst is. Ontdek hoe jij je digitale meter slim maakt en hoeveel het je kost. 

Gemiddeld elektriciteitsverbruik

Het gemiddelde elektriciteitsverbruik van een gezin hangt van verschillende factoren af, zoals het aantal bewoners, het gebruik van grote energieverbruikers (warmtepompen, elektrische wagens, wasmachines, droogkasten, vaatwassers, ovens, …) de energie-efficiëntie van toestellen, de manier van verwarmen en koelen, … Een gemiddeld gezin in België verbruikt jaarlijks zo’n 3.500 tot 4.000 kWh. Dankzij de invoering van de digitale meter, krijg je rechtstreeks inzicht in je energieverbruik. Zo zie je op welke momenten van de dag je het meeste verbruikt en kan je je toestellen slim aansturen om energie te besparen. 

Energie besparen

Door je gedrag aan te passen, kan je al op verschillende manieren energie besparen:

• Gebruik energiezuinige apparaten met een energielabel A. 
• Bespaar dankzij ledverlichting en vervang gloei- of halogeenlampen door ledlampen.
• Schakel elektrische toestellen volledig uit om sluimerverbruik te vermijden.
• Kies voor een energiezuinige en efficiënte verwarming. 
• Wek zelf energie op met zonnepanelen. 
• Volg deze tips om op een energiezuinige manier te koken.
• Raadpleeg onze energiebesparende tips voor (vaat)wassen en drogen.
• Ga aan de slag met deze besparingstips voor koelen en vriezen.
• …

Je kan nog een stap verder gaan door slimme technologieën in te zetten. Er zijn verschillende energiebeheersystemen en slimme apparaten waarmee je je verbruik kan monitoren en de toestellen slim kan aansturen. Zo kan je bijvoorbeeld toestellen automatisch laten inschakelen op het moment dat je zelf stroom opwekt. Op die manier kan je je energieverbruik optimaliseren en besparen op je energiefactuur. 

Thuisbatterij

Met een thuisbatterij kan je de stroom die je met je zonnepanelen opwekt stockeren voor later gebruik. Zo kan je ‘s avonds - als de zon niet schijnt - de stroom gebruiken waarmee je thuisbatterij overdag is opgeladen. Op een bewolkte dag kan een thuisbatterij ook stroom van het net halen tijdens de daluren en op die manier goedkopere elektriciteit opslaan om ’s avonds tijdens de piekuren te gebruiken. Hierdoor geniet je van lagere energiekosten en wordt je ook minder afhankelijk van het elektriciteitsnet. Maar een thuisbatterij brengt ook nog enkele beperkingen met zich mee: zo is de opslagcapaciteit voorlopig nog beperkt (je kan niet in de winter stroom verbruiken die je in de zomer hebt opgewekt), is de investering relatief hoog (tussen de 5.000 en 10.000 euro) en is de terugverdientijd lang. 

Laadpaal

Heb je een elektrische wagen? Dan kan je die opladen via een klassiek stopcontact, maar via een laadpaal gaat het tot tien keer sneller. Wil je bij je thuis een laadpaal installeren, dan zijn er enkele zaken waar je rekening mee moet houden. Een laadpaal wordt afzonderlijk aangesloten aan je zekeringskast. Hoe dichter de laadpaal bij de zekeringskast staat, hoe eenvoudiger en goedkoper de installatie. Daarnaast moet je er ook voor zorgen dat je elektriciteitsaansluiting voldoende capaciteit heeft om de laadpaal te voeden zonder dat je stroom uitvalt. Soms moet je een verzwaring aanvragen. Ontdek hier alles wat je moet weten over een laadpaal bij je thuis.

FAQ: elektriciteit